Τα Χριστούγεννα δεν θα ήταν τα ίδια αν δεν υπήρχαν τα δώρα. Από την άλλη, μήπως είναι και η κατάλληλη εποχή για να μάθουμε στα παιδιά µας πώς να διαχειρίζονται την αδηφάγα φύση τους;

Της Νινέττας Φαφούτη

Με τη συνεργασία της Αναστασίας Φρόντζου-Χρηστίδη (ψυχολόγος ειδική σύµβουλος σχέσεων παιδιού και οικογένειας)

Οι µέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι η κατεξοχήν περίοδος όπου όλοι µας συνηθίζουµε να κατακλύζουµε µε δώρα τα µικρά παιδιά, ιδιαίτερα τα δικά µας. Μήπως όµως το παρακάνουµε; Μήπως µε αυτή την τακτική το τέλος της εορταστικής περιόδου µας βρίσκει µε ένα ή περισσότερα κακοµαθηµένα παιδιά τα οποία θα µας ζαλίζουν µε τις απαιτήσεις τους όλη την υπόλοιπη χρονιά; Η διάχυτη γιορτινή ατµόσφαιρα, η χαρά και η προσµονή για τα δώρα τα οποία θα δώσουµε και θα πάρουµε, η επιθυµία να κάνουµε τους δικούς µας ευτυχισµένους, ο Αϊ-Βασίλης, οι οικογενειακές συγκεντρώσεις δηµιουργούν µια ζεστή ατµόσφαιρα που διαφοροποιείται κατά πολύ από την καθηµερινότητά µας. Μέσα σε αυτό το εορταστικό κλίµα εµείς οι γονείς συνήθως αγωνιούµε για το πώς θα ανταποκριθούµε µε τον καλύτερο τρόπο στις απαιτήσεις των παιδιών µας, αλλά και πώς θα εκδηλώσουµε την αγάπη µας µε το σωστό δώρο. Βέβαια, πίσω από αυτή µας τη διάθεση κάνει συχνά την εµφάνισή της και η απορία: «Αρκούν τα χριστουγεννιάτικα δώρα για να νιώσει το παιδί µας την αγάπη;» Γνωρίζουµε πολύ καλά ότι το παιχνίδι είναι κάτι που περιµένουν µε ιδιαίτερη προσµονή όλα τα παιδιά. Και ίσως, όχι αποκλειστικά το παιχνίδι καθ’ αυτό όσο το δώρο γενικότερα. Θυµάµαι χαρακτηριστικά ότι όταν ήµουν µικρή, κυρίως στην ηλικία των τριών έως επτά ετών, κάθε φορά που περιµέναµε επίσκεψη στο σπίτι µας, είτε καµιά θεία είτε φίλους των γονιών µου, το πρώτο που κοιτούσα πάνω τους ήταν… τα χέρια τους. Η χαρά µου ήταν απερίγραπτη όταν έβλεπα να κρατούν κάτι –ποτέ δεν είχε σηµασία τι, αρκεί να ήταν ένα δωράκι για µένα. Είµαι σίγουρη από τα βλέµµατα των γονιών µου ότι αυτό τους έφερνε σε τροµερή αµηχανία, αλλά δεν έδινα σηµασία. Αυτή η λαχτάρα και η προσµονή µου βέβαια είναι κάτι που µε «ακολουθεί» ακόµα και σήµερα. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί δεν υπάρχει περίπτωση να πάω σε φίλους που έχουν παιδιά χωρίς να τους έχω πάρει κάποιο δώρο, έστω και µικρό.

Θέλω να µου πάρεις αυτό κι αυτό…

Ποιος γονιός δεν έχει ζήσει την πικρή εµπειρία ενός παιδιού που γκρινιάζει συνέχεια για να πάρει ένα συγκεκριµένο παιχνίδι; Ποιος δεν έχει ζήσει µια σκηνή πείσµατος στη µέση του δρόµου ή σε ένα κατάστηµα για τον ίδιο λόγο; Τα παιδιά πλέον έχουν άποψη σχετικά µε το τι επιθυµούν να τους αγοράσουν γονείς και συγγενείς. Το αν ένα παιδί είναι κακοµαθηµένο έχει άµεση σχέση µε την ισορροπία δυνάµεων ανάµεσα σε αυτό και στους γονείς του, µε την επιβολή της θέλησης του ενός πάνω στον άλλο. Το παιδί κακοµαθαίνει από τη στιγµή που θα αντιληφθεί ότι µπορεί να επιβάλλει τη θέλησή του στους άλλους. Ο τρόπος µάλιστα µε τον οποίο του συµπεριφερόµαστε την περίοδο των Χριστουγέννων λέει πολλά για τις αξίες που του προβάλλουµε, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει τον τρόπο µε τον οποίο αξιολογούµε τα πράγµατα. Οι περισσότεροι γονείς πέφτουµε στην παγίδα της ανεξέλεγκτης κατανάλωσης χωρίς να καταλαβαίνουµε ότι όσο πιο πολλά δώρα κάνουµε στο παιδί τόσο περισσότερο ενισχύουµε την κτητικότητα και την απαιτητικότητά του.

Γιατί δεν µπορούµε να πούµε «όχι»

Μήπως γιατί φοβόµαστε πως ο µόνος τρόπος µε τον οποίο µπορούµε να εκφράσουµε τα συναισθήµατά µας προς το παιδί είναι αυτός που περνάει από τα δώρα; Πολλές φορές δυσκολευόµαστε να εκφράσουµε αυτά που νιώθουµε και γι’ αυτό προσπαθούµε να καλύψουµε αυτή µας την ανασφάλεια µέσω ενός δώρου.

Με το να χαρίζουµε απλόχερα δώρα και παιχνίδια στα παιδιά µας µπορεί να καλύπτουµε ένα κενό της δικής µας παιδικής ηλικίας. Ίσως όταν ήµασταν µικροί δεν είχαµε τη δυνατότητα να έχουµε πολλά παιχνίδια και τώρα δεν θέλουµε να λείπει τίποτα από τα παιδιά µας.

Η πολύωρη απουσία µας από το σπίτι (λόγω εργασίας) έχει και αυτή το δικό της µερίδιο ευθύνης. Επειδή λείπουµε καθηµερινά πολλές ώρες από κοντά τους, νιώθουµε τύψεις και θέλουµε να τα «αποζηµιώσουµε» γι’ αυτό. Έχουµε την εντύπωση λοιπόν ότι η χαρά και η έκπληξη που θα σχηµατιστεί στο προσωπάκι του παιδιού όταν αποκτήσει αυτό που θέλει θα αναπληρώσει το κενό που αφήνει η καθηµερινή µας απουσία.

Τα παιδιά που έχουν αρχίσει να πηγαίνουν στον παιδικό σταθµό ή στο σχολείο συζητούν µεταξύ τους για τα δώρα που πρόκειται να τους φέρει ο Αϊ-Βασίλης και επηρεάζονται σε µεγάλο βαθµό το ένα από το άλλο. Κάποιες φορές βλέπουµε το παιδί µας να ζηλεύει το παιδάκι εκείνο που έχει τα ακριβότερα παιχνίδια ή τα πιο φιρµάτα ρούχα. Με τη σειρά µας εµείς νιώθουµε συχνά ανησυχία µήπως το παιδί αποµονωθεί από τους συνοµηλίκους του ή µήπως γίνει αντικείµενο κοροϊδίας. Έτσι, του αγοράζουµε ό,τι καινούργιο κυκλοφορεί στην αγορά για να ικανοποιούµε κάθε απαίτησή του.

Εκτιµάει πραγµατικά τα δώρα του;

Ένας τρόπος για να διαπιστώσετε αν το παιδί σας κακοµαθαίνει µε τα δώρα είναι να παρατηρήσετε την αντίδρασή του. Απολαµβάνει τα δώρα που του κάνετε; Μήπως δείχνει ανικανοποίητο; &8710;είχνει ενδιαφέρον για το δώρο που του προσφέρθηκε ή µόλις παίξει λίγο µε αυτό το πετάει σε µια γωνιά και ψάχνει για το επόµενο αντικείµενο που θα του κινήσει την προσοχή; &8710;εν θα ξεχάσω ποτέ την εντύπωση που µου έκανε η αντίδραση της µικρής µου ξαδερφούλας όταν ήταν περίπου τεσσάρων ετών. Τα Χριστούγεννα τόσο οι γονείς της όσο και θείοι, θείες, γιαγιάδες, φίλοι, γείτονες τη «βοµβάρδιζαν» µε δώρα. Τη θυµάµαι λοιπόν να κάθεται στο κέντρο του σαλονιού µε καµιά δεκαπενταριά πακέτα τριγύρω της και εκείνη να ανοίγει µε λαχτάρα τα δώρα ένα ένα, αλλά… µέχρι εκεί. Μόλις ξετύλιγε κάθε πακέτο, έχανε το ενδιαφέρον της και πήγαινε µε ανυποµονησία στο επόµενο. Αν τη ρωτούσες «τι δώρα πήρες;», ποτέ δεν ήξερε, ούτε καν τα είχε προσέξει. Αν λοιπόν το παιδί σάς δώσει δείγµατα ότι το µόνο που το ενδιαφέρει είναι να παίρνει διαρκώς και αδιακρίτως δώρα χωρίς να εκτιµάει την κίνηση, το αντικείµενο και τη συναισθηµατική του αξία, θα πρέπει να ανησυχήσετε για το χαρακτήρα του. Αν, από την άλλη, αντιδράσει µ’ ένα αστραφτερό χαµόγελο, µε µια απέραντη ευδαιµονία στο βλέµµα και αρχίσει να ασχολείται και να περιεργάζεται το δώρο του, να είστε σίγουροι ότι αντιδρά φυσιολογικά δείχνοντας ενθουσιασµό όχι µόνο για το δώρο, αλλά και για την αγάπη που του δώσατε µέσω αυτού.

Tips για να το αντιµετωπίσετε

Μην µπείτε στη διαδικασία αγοράς ενός παιχνιδιού µόνο και µόνο επειδή το παιδί γκρινιάζει και το ζητάει ξανά και ξανά. Εφαρµόστε τη µέθοδο του διαλόγου και ζητήστε του να σας εξηγήσει το λόγο που το θέλει τόσο πολύ. Με αυτό τον τρόπο ίσως να αντιληφθεί ότι αυτό που ζητάει τόσο επίµονα δεν του είναι και τόσο απαραίτητο.

Μην ντραπείτε να πείτε στο παιδί σας πως τα οικονοµικά σας δεν σας επιτρέπουν να του αγοράσετε αυτό που θέλει. Για παράδειγµα, αν το κοριτσάκι σας θέλει µια κούκλα µαζί µε ολόκληρο κουκλόσπιτο, µπορείτε να της προτείνετε να αγοράσετε µόνο το κουκλόσπιτο και την κούκλα να ζητήσετε από τη γιαγιά ή τη νονά να της τη φέρει.

Ενθαρρύνετε το παιδί σας να σκεφτεί σε ποιους θα ήθελε να κάνει κάποιο δώρο. Προτείνετέ του να προσπαθήσει να φτιάξει κάτι µόνο του, δίνοντας έµφαση στο συναισθηµατικό κοµµάτι του δώρου. Για παράδειγµα: «Τι θα έλεγες να κάνεις µια χριστουγεννιάτικη ζωγραφιά ή µια κάρτα ή ένα χριστουγεννιάτικο στολίδι για το δέντρο της γιαγιάς; Νοµίζω ότι θα της άρεσε πιο πολύ κάτι που θα το φτιάξεις εσύ, παρά να της αγοράσουµε κάτι έτοιµο».

Αφήστε το παιδί σας να διαλέξει µόνο του ποια από τα παλιά του παιχνίδια θέλει να δώσετε στον έρανο που οργανώνει η εκκλησία ή κάποια φιλανθρωπική οργάνωση. Αυτή η διαδικασία το βοηθάει να ανακαλύψει παιχνίδια που είχε ξεχάσει και να επιλέξει αυτά που του αρέσουν περισσότερο, αλλά κυρίως να εκτιµήσει το γεγονός ότι µπορεί να προσφέρει σε εκείνους που έχουν λιγότερα από αυτό.

Να θυµάστε, µόνο ένα δώρο κάθε φορά. Ο πειρασµός είναι µεγάλος, όµως προσπαθήστε να αντισταθείτε. Κάνοντας από ένα µόνο δώρο σε κάθε παιδί δεν περιορίζετε απλώς τα έξοδα, αλλά δίνετε περισσότερη αξία στο δώρο που προσφέρετε.

Δεν χρειάζεται την Πρωτοχρονιά να κάνετε δεύτερο δώρο ως γονείς. Μην ξεχνάτε ότι το παιδί περιµένει µόνο αυτό του Αϊ-Βασίλη ως επιβράβευση για τη χρονιά που πέρασε. Κρεµάστε στο τζάκι ή σε µια γωνιά του σπιτιού τη χριστουγεννιάτικη κάλτσα µε το όνοµά του, την οποία µπορείτε να τη γεµίσετε µε λιχουδιές χωρίς µεγάλο κόστος. Το παιδί θα ενθουσιαστεί µόνο και µόνο µε την ιδέα ότι ο Αϊ-Βασίλης πέρασε από το σπίτι σας για να του αφήσει δωράκι.

Επιµύθιο…

Ανακεφαλαιώνοντας, να τονίσουµε ότι κανένα δώρο, όσο ακριβό και αν είναι, δεν µπορεί να αναπληρώσει και να υποκαταστήσει το ρόλο του γονέα. Το σωστό δώρο είναι αυτό που ελέγχεται από το γονέα και λειτουργεί συµπληρωµατικά στην αγάπη, στη στοργή και στην αγκαλιά. Επιπλέον, να πούµε ότι τα πολλά δώρα δεν σηµαίνουν απαραίτητα και κακοµαθηµένο παιδί. Αρκετά παιδιά δέχονται πολλά δώρα χωρίς να κακοµαθαίνουν, άλλα παρασύρονται για ένα µικρό διάστηµα, γίνονται «άπληστα» και στη συνέχεια επιστρέφουν στις συνήθειές τους, ενώ κάποια αλλάζουν ριζικά τη συµπεριφορά τους και απαιτούν να παίρνουν όλο και περισσότερα. Είναι γεγονός ότι η περίοδος των Χριστουγέννων προσφέρεται για πολλά «τεστ», αφού ο γονιός µπορεί να δει κάποια σηµεία του χαρακτήρα του παιδιού του και να προσπαθήσει να τα βελτιώσει.

Πλαίσια

Η δύναµη της διαφήµισης

Ό,τι έχει να κάνει µε το παιδί στις µέρες µας πουλάει. Η διαφήµιση εκµεταλλεύεται την ευαισθησία του γονέα που δεν θέλει να στερήσει τίποτα στο παιδί του, αλλά και την επιµονή και την πίεση του παιδιού που θέλει να τα έχει όλα. Τα παιδιά είναι ευάλωτα, γιατί ακόµα δεν έχουν αναπτύξει την κρίση τους και τα φίλτρα

που θα τους υποδείξουν τι είναι απαραίτητο και τι όχι. Μέσω των διαφηµίσεων, που την περίοδο των Χριστουγέννων έχουν την τιµητική τους, γίνονται αποδέκτες υποσυνείδητων µηνυµάτων και η σκέψη τους χειραγωγείται, «υπνωτίζεται» και προσανατολίζεται προς την απόκτηση αυτών των προϊόντων-παιχνιδιών. Γι’ αυτό και εµείς οι γονείς θα πρέπει να είµαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί την εορταστική περίοδο και να φροντίζουµε τα παιδιά να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο εκτεθειµένα σε τέτοιου είδους µηνύµατα.

Το παιδί κακοµαθαίνει όταν

– Του αγοράζετε ό,τι θέλει όχι µόνο τα Χριστούγεννα αλλά και όλο το χρόνο.

–  θέλετε πραγµατικά να του αγοράσετε κάτι και το κάνετε µόνο και µόνο επειδή αισθάνεστε υποχρεωµένοι, αφού άλλοι γονείς δεν χαλάνε ποτέ χατίρι στα παιδιά τους.

– Αγοράζετε ό,τι ζητά προκειµένου να αποφύγετε την γκρίνια του.

– Αγοράζετε δώρα µε κίνητρο την εξαγορά. «Θα σου πάρω το ποδήλατο, αρκεί να είσαι φρόνιµος την παραµονή των Χριστουγέννων που θα έχουµε κόσµο στο σπίτι».

– Του αγοράζετε συχνά από µόνοι σας δώρα, χωρίς να υπάρχει λόγος, µόνο και µόνο επειδή αυτό σας ευχαριστεί

Διαβάστε ακόµα

Δωροβροχή, της Φραντζέσκας Αλεξοπούλου-Πετράκη, εκδ. Παπαδόπουλος (2008)

kids.in.gr