Από την διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια «Βικιπαίδεια», την οποία συμβουλεύονται καθημερινά (καλώς ή κακώς, είναι αδιάφορο) εκατομμύρια ανθρώπων, και συγκεκριμένα από το λήμμα «Καραγκιόζης», προέρχεται το ακόλουθο εμπεριστατωμένο και αποκαλυπτικό κείμενο:

 «Ο Καραγκιόζης είναι κεντρικός χαρακτήρας τού παραδοσιακού ελληνικού και τουρκικού Θεάτρου Σκιών, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις αποκαλείται με το όνομα τού πρωταγωνιστή του. Στα τούρκικα ονομάζεται «Karagöz» που σημαίνει «μαυρομάτης». Μετά από εισήγηση τού Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού τής Τουρκίας στην UNESCO, το 2010, ο Καραγκιόζης (Karagöz) περιελήφθηκε στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο τής άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς τής Τουρκίας.

Παλιότερα, προ τής εμφάνισης τού κινηματογράφου και τής τηλεόρασης, οι παραστάσεις τού Καραγκιόζη και Χατζηαβάτη ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής τρόπος ψυχαγωγίας στην Τουρκία, αλλά και στην Ελλάδα, ενώ σήμερα επιβιώνει κυρίως σε μορφή παραστάσεων συνήθως γιά παιδιά. Παραστάσεις Καραγκιόζη γίνονται σήμερα και γιά ενήλικο κοινό. Διαφορετικοί θρύλοι έχουν διαμορφωθεί σχετικά με την καταγωγή τού Καραγκιόζη. Παραδοσιακά πιστεύεται ότι δημιουργός του ήταν ο Σεΐχ Κιουστερί, που καταγόταν από την Προύσα και πέθανε εκεί, το 1366. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Χατζηαβάτης και ο Καραγκιόζης συμμετείχαν στην κατασκευή ενός τζαμιού γιά τον σουλτάνο Ορχάν, ο πρώτος ως επιστάτης και ο δεύτερος ως εργάτης.

Οι διάλογοι των δύο ανδρών ήταν τόσο διασκεδαστικοί, ώστε οι υπόλοιποι εργάτες σταματούσαν την εργασία τους και τους παρακολουθούσαν. Όταν ο σουλτάνος πληροφορήθηκε την καθυστέρηση των εργασιών, διέταξε τον θάνατο τού Καραγκιόζη και τού Χατζηαβάτη. Αργότερα μετάνιωσε γιά την πράξη του, και ο Σεΐχ Κιουστερί δημιούργησε τις φιγούρες των δύο ηρώων με σκοπό να παρηγορήσει τον σουλτάνο.

Σήμερα, στην Προύσα, υπάρχει ένα μνημείο (τάφος) τού Καραγκιόζη και τού Χατζηαβάτη. Η παλαιότερη μαρτυρία γιά παράσταση Καραγκιόζη στον ελλαδικό χώρο χρονολογείται το 1809 και τοποθετείται στην περιοχή των Ιωαννίνων. Αφορά παράσταση στην τουρκική γλώσσα, όπως περιγράφεται από τον ξένο περιηγητή Χόμπχαους, την οποία παρακολούθησε και ο λόρδος Βύρων. Οι πρώτοι καραγκιοζοπαίχτες στα Ιωάννινα ήταν Αθίγγανοι και Εβραίοι. Το θεατρικό θέαμα διαδόθηκε και άρχισε έκτοτε να παίζεται στην ελληνική γλώσσα, διατηρώντας τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά, διαμορφώνοντας όμως, παράλληλα, ξεχωριστό περιεχόμενο, αντλημένο από την ελληνική παράδοση.

Στην Ελλάδα, ο Καραγκιόζης, ως λαϊκός ήρωας, εκπροσωπεί τον φτωχό, εξαθλιωμένο, πονηρό Έλληνα, στο περιβάλλον τής Τουρκοκρατίας. Είναι καμπούρης και περιστοιχίζεται από την οικογένειά του, τον φίλο του, Χατζηαβάτη, τον θείο του, Μπάρμπα-Γιώργο και άλλους χαρακτήρες. Ζει σε παράγκα (Η παράγκα τού Καραγκιόζη), είναι ξυπόλητος και μένει απέναντι από το σεράι (το παλάτι) τού Βεζύρη».

Προς στιγμήν, αρκούν μόνον οι τρεις ακόλουθες επισημάνσεις, οι οποίες θα αποτελούσαν αναμφίβολα και ένα είδος διαμαρτυρίας ενώπιον πιθανής απόπειρας προσβολής των παραδοσιακών εορτών, των ηθών και των εθίμων τού λαού μας:

(1) Μετά την ανάγνωση τού ανωτέρω κειμένου, εύκολα μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί κανένας πολιτισμένος και αξιοπρεπής Έλληνας δεν θα ανεχόταν ποτέ να τον χαρακτήριζαν «Καραγκιόζη».

(2) Συγκρίνοντας τον Καραγκιόζη με την Αποκριά, γνωστή και ως Καρναβάλι, μία ελληνική γιορτή διονυσιακής προέλευσης, με ιερό – κάποτε – περιεχόμενο, αδυνατούμε να εντοπίσουμε μεταξύ τους έστω και ένα κοινό στοιχείο.

(3) Αν, παρ’ ελπίδα, κάποιοι εμπνέονται από τον Καραγκιόζη ή ταυτίζονται με αυτόν, απόφαση που αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ελεύθερα αυτοπροσδιοριζόμενου ανθρώπου, θα προσέφεραν εξαιρετικές υπηρεσίες στην ευαίσθητη περιοχή τής Θράκης, και ιδιαίτερα στην Ξάνθη μας, εάν κρατούσαν τα «πρότυπά» τους μακριά από το Καρναβάλι μας, που είναι αναμφισβήτητα το πλέον λαμπρό, το πλέον ευτράπελο, το πλέον διασκεδαστικό, αλλά και το πλέον ελληνικό Καρναβάλι τού Πλανήτη.

 *  Καθηγητής Ξένων Γλωσσών – Συγγραφέας