Τελείως απροσδόκητα ο φίλος Στέφανος Μάνος ξιφούλκησε υπέρ των κατασκευαστών εργολάβων δημοσίων έργων, από τις στήλες της «Καθημερινής», για το ζήτημα της άρνησης πληρωμής διοδίων. Στις απόψεις του για την παραβατικότητα του σχετικού κινήματος και για τις γενικότερες αρνητικές συνέπειες που δυνατόν να προκληθούν έχει βέβαια απόλυτα δίκιο.

Τα κίνημα της λεγόμενης «ανυπακοής» αν επεκταθεί αναπόφευκτα οδηγεί στην παραπέρα ισχυροποίηση των ήδη οικονομικά ισχυρών της κοινωνίας. Το «δεν πληρώνω» οδηγεί αναπόφευκτα στην παραπέρα ανατίναξη των οικονομικών του κράτους. Με κατάληξη την αδυναμία πολλών φορέων να λειτουργήσουν σαν επιχειρήσεις δημοσίου συμφέροντος. Είτε κάποιες θα κλείσουν – θα βροντοφωνάξει το ίδιο το κράτος «δεν πληρώνω»- είτε θα περάσουν σε χέρια ιδιωτών. Μια τέτοια εξέλιξη δεν θα είναι μακροπρόθεσμα αρνητική, αλλά αν αυτά γίνουν άξαφνα και δίχως προετοιμασία θα προκαλέσουν έκρηξη της ανεργίας και υψηλότατες τιμές διοδίων και εισιτηρίων.

Δεν είναι κατανοητή όμως η υποστήριξη σε διόδια για έργα που δεν έχουν ακόμη γίνει η που ΘΑ πραγματοποιηθούν σε άλλες περιοχές της χώρας. Το επιχείρημα πως προπληρώνεις και τον εργολάβο για την κατασκευή του σπιτιού σου, είναι μάλλον χτύπημα κάτω από την ζώνη. Στο σπίτι σου πληρώνεις με βάση την πορεία της ανέγερσης της οικοδομής, για τα υλικά που αγοράζονται και με βάση τις εργασίες που πραγματοποιούνται. Ουδέποτε πάντως δεν πληρώνεις εσύ για το σπίτι που θα ανεγείρει κάποιος γνωστός (η και άγνωστος) σου, σε άλλη περιοχή της πόλης. Η αναφορά επίσης στο περίφημο «Σπατόσημο» (τέλος για τη ανέγερση μελλοντικά του αεροδρομίου) είναι μάλλον ατυχής. Διότι τα χρήματα εκείνα τα εισέπραττε το κράτος. Βασικά, για απαλλοτριώσεις. Και για ενδεχόμενη μελλοντική συμμετοχή στο έργο. Δεν πήγαιναν στο ταμείο της Γερμανικής κατασκευαστικής εταιρίας.

Όσο για το ενδεχόμενο να γίνουν ακριβότερες οι συμβάσεις που ξανά θα συνομολογηθούν με νέους εργολάβους, αν ανατραπούν οι όροι των υπαρχόντων, έχω πολύ σοβαρές επιφυλάξεις. Δανειζόμενες με την τρέχουσα σύμβαση οι εταιρίες με υψηλά επιτόκια θα πραγματοποιήσουν έργα με ζημία; Δεν γνωρίζω οι εργολάβοι να χάνουν χρήματα ποτέ από δημόσια έργα που ολοκληρώνουν. Υπάρχει και το γνωστό στους πάντες σύστημα των «αναθεωρήσεων» των κοστολογίων.

Τα δημόσια έργα κατά παράδοση γίνονται με δύο τρόπους. Είτε από το δημόσιο (μέσω συνήθως εργολαβιών) και το κόστος καλύπτεται στη συνέχεια από τα διόδια. Είτε με το σύστημα ΒΟΤ (Build, Operate, Transfer) από ιδιώτες που, εκμεταλλευόμενοι για ένα διάστημα στη συνέχεια τις εισπράξεις, καλύπτουν το κόστος κατασκευής (όπως λ.χ η Αττική Οδός, που ήταν πράγματι έμπνευση του Στ, Μάνου). Χρηματοδότηση από το ξεκίνημα του ιδιώτη κατασκευαστή από μελλοντικούς χρήστες, κάτω από την νομοθετική επιβολή της σχετικής υποχρέωσης από πάνω (από το αυταρχικό κράτος), φαντάζει ανορθόδοξη. Κι αρκετά βάναυση.

Αν οι εργολάβοι δεν έχουν τους απαραίτητους πόρους η την αναγκαία τραπεζική χρηματοδότηση, απλά δεν αναλαμβάνουν την δουλειά. Αν επρόκειτο οι μελλοντικοί κατ’ εκτίμηση καταναλωτές να προπλήρωναν τις υπηρεσίες μιας μέλλουσας να στηθεί επιχείρησης, θα μπορούσαμε όλοι να γίνουμε επιχειρηματίες. Η μήπως κάνω λάθος;

Κι’ ένα πνευματικό γύμνασμα: Τι θα γίνει με τα διόδια που έχουν ήδη πληρωθεί – και με τα σχετικά οικονομικά δικαιώματα των αυτοκινητιστών – στην περίπτωση που, για οποιονδήποτε λόγο (πτώχευση κάποιας εταιρίας, άρνηση δανειοδότησης από Τράπεζες κλπ), διαλυθούν οι κοινοπραξίες η ματαιωθούν τα έργα; Θα μείνουν τα χρήματα στα ταμεία των εταιριών; Η μήπως θα περάσουν στα θυλάκια του κράτους; Και με ποιό ακριβώς δικαίωμα;