«1919 – 2011 : Περήφανοι για την κατάκτηση της Ελευθερίας» (Εκφωνήθηκε στην επίσημη δοξολογία στις 4/10/2011)

   Σε λίγο συμπληρώνονται εκατό χρόνια, ένας αιώνας ελεύθερης ζωής. Πόσο περήφανοι είμαστε για την κατάκτηση της ελευθερίας; Περήφανοι και ως άτομα και ως κοινωνία.

  Η νεότερη εποχή για τον Έλληνα και τον άνθρωπο εν γένει έχει πολλά θετικά και πάμπολλα αρνητικά – μέρος των οποίων εξάλλου βιώνουμε στις μέρες μας.

  Για να κατανοήσουμε και αξιολογήσουμε το ρου της ιστορίας, που συνδέεται με τη Θράκη και την Ξάνθη ειδικότερα, ας λάβουμε υπόψη μας τις φάσεις και διαφοροποιήσεις της εδώ ανθρώπινης παρουσίας.

  Χιλιάδες χρόνια προ Χριστού ζυμώνεται ο ατομικός και κοινωνικός βίος που σταδιακά διαμορφώνεται στον ελληνικό χαρακτήρα, που πρώτος στην Ευρώπη  εμβαπτίζεται εδώ στο πνεύμα του Χριστιανισμού.

  Μετά τη χιλιόχρονη βυζαντινή οικουμένη, στα μέσα του δέκατου τέταρτου αιώνα, επήλυδες της ανατολής κυριαρχούν και κυριεύουν τη Θράκη και την πρωτεύουσα πόλη, την Κωνσταντινούπολη. Η Οθωμανοκρατία εδράζεται στις προηγούμενες δομές, ενώ κάτοικοι της περιοχής βίαια ή και εκούσια ασπάζονται τη νέα κατάσταση, γλώσσα και θρησκεία. Βαθιά όμως στα φυλλοκάρδια τους κρατούσαν – ή και κρατούν – τα πατροπαράδοτα θέσμια.

  Ο δέκατος ένατος αιώνας – ποτισμένος από ιδέες σχάσης των κοινωνιών και του ατόμου. Η διαίρεση στο δικό μας και στο ξένο, σ’ αυτό που είναι δικό μας και στο άλλο, στο διαφορετικό, έχει αποτελέσματα που φτάνουν στις δραματικές εμπειρίες των ημερών μας.

  Η Θράκη στις αρχές του εικοστού αιώνα έχει γίνει έρμαιο των νέων αυτών διασπαστικών ιδεών και των μεγάλων δυνάμεων. Η βόρεια Θράκη αναρπάζεται από τη Βουλγαρία, η Ανατολική ανήκει στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ενώ η Δυτική Θράκη και η Ξάνθη βέβαια περνά από την οθωμανική στη βουλγαρική κυριαρχία το 1913. Αν και οι Έλληνες στους Βαλκανικούς πολέμους νικούν, στο τέλος αναρπάζεται η Θράκη αυτή του Αιγαίου από τους αδηφάγους γείτονες. Την επταετία που ακολουθεί 1913 – 1919 οι Βούλγαροι επιδιώκουν διά πυρός και σιδήρου να εκβουλγαρίσουν την περιοχή μας.

  Η πλειοψηφία των κατοίκων της Θράκης, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, έχοντας δοκιμάσει στην πράξη για αιώνες τη συνύπαρξη του διαφορετικού και την υπεροχή του ουσιώδους και του πνευματικού έναντι του επουσιώδους και υλικού, η πλειοψηφία των κατοίκων της Θράκης αντιστέκεται στων μεγάλων δυνάμεων και των δυνατών γειτόνων και κατακτητών τα όνειρα και τις βλέψεις.

  Το πιο συνταρακτικό αυτής της περιπέτειας, που άλλωστε επιβεβαιώνεται με το φρικτότερο τρόπο ως τις μέρες μας είναι η πολιτιστική και ανθρωπιστική διάσταση των πολέμων. Οι Βούλγαροι καταλήστευσαν την περιοχή μας από ελληνικά και χριστιανικά έργα τέχνης και τεκμήρια της εδώ παρουσίας μας.

  Ο ομιλητής, όμως, οφείλει να οδηγήσει το ευγενές ακροατήριό του στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, κατά τον οποίο η Ελλάδα αργοπορημένα εισήλθε και ήταν με την πλευρά των νικητών.

  Το τέλος του α΄ πολέμου στα 1918 το ακολουθεί ένα πολύμηνο συνέδριο ειρήνης, στο Παρίσι. Η ελληνική αντιπροσωπεία έχει επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι σύμμαχοι δεν καταλήγουν για τη Θράκη σε αποφάσεις. Οι Γάλλοι είναι επιφυλακτικοί, οι Ιταλοί θέτουν όρους, οι Αμερικανοί αντιδρούν φανερά. Τότε, μπροστά στην ύποπτη αργοπορία των συμμάχων παρεμβαίνει ευέλικτα ο Βενιζέλος : να σταλούν διασυμμαχικά στρατεύματα στη Θράκη. Αρχηγός της περιοχής ορίζεται ο στρατηγός Φρανσέ ντ’ Εσπερέ. Ένα στοιχείο απλά αναφέρουμε για την αργοπορία των συμμάχων : είχαν γίνει ήδη γνωστά τα πετρέλαια της Θράκης.

  Στις 25 Σεπτέμβρη 1919 ειδοποιούνται οι βουλγαρικές αρχές της Ξάνθης ότι πρέπει να φύγουν. Ακολουθούν 4 ημέρες λαφυραγωγιών από τους Βουλγάρους στην πόλη. Η μεγάλη ώρα όμως έφτασε, ό,τι κι αν έκαναν οι όποιοι κατακτητές. Με απόφαση των συμμάχων η 9^η μεραρχία με διοικητή τον υποστράτηγο Λεοναρδόπουλο ξεκίνησε πεζή από το Παρανέστι και φτάνει στην Ξάνθη στις 4 Οκτώβρη 1919 ώρα 11 το πρωί, κάτω από φθινοπωρινή βροχή.

  Όλοι οι κάτοικοι, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, αρμένιοι και εβραίοι, ανεξάρτητα από το θρήσκευμα, τρέχουν να υποδεχτούν τους έλληνες φαντάρους. Όλοι ανεξάρτητα οι κάτοικοι θέλουν την ελευθερία και την ένωση με την Ελλάδα. Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ομογενείς στην Αμερική, αντίθετα προς την αμερικανική κυβερνητική στάση, κινούνται για τα ελληνικά δίκαια.

  Στις 4 του Οκτώβρη Αλγερινοί και Μαροκινοί στρατιώτες που ήταν Γάλλοι υπήκοοι, μια πολυεθνική δύναμη στρατοπεδεύει στην πόλη. Ελληνικός στρατός και χωροφυλακή, Έλληνες υπάλληλοι αναλαμβάνουν υπηρεσία, ενώ σε λίγο τοποθετείται ως δήμαρχος ο Χριστόδουλος Μπρωκούμης. Ακολουθεί διασυμμαχική κατοχή, μια ιδιότυπη μορφή διακυβέρνησης, ως το Μάη του 1920. Είναι μια μεταβατική περίοδος. Προετοιμάζεται το έδαφος για να γίνει η Θράκη τμήμα του ελληνικού κράτους. Έτσι, συνεχίζεται η διπλωματική μάχη, με πρωταγωνιστές τον Ελευθέριο Βενιζέλο και το Χαρίσιο Βαμβακά. Με τις διπλωματικές ενέργειες του πρώτου και τις συστηματικές παρεμβάσεις του δεύτερου αποτράπηκε η δημιουργία γαλλικού προτεκτοράτου, όπως ήθελαν εδώ Τούρκοι και Βούλγαροι κεφαλαιούχοι.

  Πρώτη η Ξάνθη τον Οκτώβρη του 1919 και στη συνέχεια η υπόλοιπη νοτιοδυτική Θράκη, το Μάη του 1920, μπαίνουν στην ελληνική αγκαλιά.

  Γιορτάζοντας, στη φετινή συγκυρία, την ελευθέρωση της Ξάνθης, είμαστε περήφανοι για την κοινωνική μας συνοχή, για την ανθρωπιστική μας ευαισθησία και για την πολιτιστική μας προτεραιότητα – στοιχεία απαραβίαστα της καθημερινής μας ζωής. Περήφανοι για την κατάκτηση της ελευθερίας.