Η Σκύλλα(;) – Δημόσιος Τομέας

Έχουμε επισημάνει και στηλιτεύσει άπειρες φορές τα προβλήματα του ελληνικού δημόσιου τομέα και τον εκσυγχρονισμό που χρειάζεται. Σε αυτά βέβαια δεν περιλαμβάνεται το μέγεθός του. Αυτό είναι μόλις 573.958 υπάλληλοι, δηλαδή το 5% του πληθυσμού ή αλλιώς το 11,4% του εργατικού δυναμικού. Αυτό το 11,4% που παράγει όμως το μισό του ελληνικού ΑΕΠ! Σε 19 αναπτυγμένες χώρες όπου περιλαμβάνονται 17 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία, η Ελλάδα είναι στην 15η θέση σε ποσοστό δημοσίων υπαλλήλων με ελάχιστη διαφοράαπό τις χώρες που βρίσκονται πιο κάτω μας. Το εντυπωσιακό είναι ότι τα στοιχεία αυτά  και η κατάταξη προέρχεται από έρευνα του Αυστριακού Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας (ÖsterreichischesInstitutFürWirtschaftsforschung, 246/2005)που έγινε το 2005 όταν οι δημόσιοι υπάλληλοι στην Ελλάδα είχαν φτάσει στο μέγιστο και ήταν περί τις 750.000. Από τότε και με την ελληνική κρίση χρέους μειώθηκε σημαντικά ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων λόγω οικειοθελών αποχωρήσεων από την μία αλλά και από την επιβληθείσα σχέση 10 προς 1 σε αποχωρήσεις και προσλήψεις στο δημόσιο. Είναι εντυπωσιακό ότι οι ΗΠΑ ο ναός του καπιταλισμού κατά πολλούς αλλά και του κράτους με έμφαση στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας έχουν περισσότερους δημοσίους υπαλλήλους και είναι 10ες με 15% του εργατικού δυναμικού να απασχολείται στο δημόσιο.Μια οικονομία εξαιρετικά δυνατή, βιομηχανική, με κορυφαίες χρηματαγορές, καινοτομία, ανάπτυξη και τις περισσότερες πολυεθνικές επιχειρήσεις στον κόσμο, έχει πολύ περισσότερους δημοσίους υπαλλήλους από ότι η Ελλάδα. Άλλες πολύ αναπτυγμένες οικονομίες που βρίσκονται υψηλότερα της Ελλάδας σε αριθμό δημοσίων υπαλλήλων είναι όλες οι Σκανδιναβικές που περιλαμβάνονται στην μελέτη (Σουηδία, Δανία, Φιναλανδία) στις τρεις πρώτες θέσεις. Κάθε άλλο παρά λιγότερο αναπτυγμένες και οι χώρες αυτές όπως και η Γαλλία που ακολουθούν. Ίσως εκεί οι σοσιαλιστικές καταβολές τους με έμφαση στο κοινωνικό κράτος να δικαιολογούν τον αριθμό δημοσίων υπαλλήλων. Όμως, το Ηνωμένο Βασίλειο, χώρα με όλα τα χαρακτηριστικά των ΗΠΑ είναι στην 4η θέση με 17,8% του εργατικού τους δυναμικού να απασχολείται στο δημόσιο!
Άρα λοιπόν το μέγεθος του δημόσιου τομές στην Ελλάδα δεν είναι τόσο όσο νομίζουμε και όσο ελπίζανε πολλοί με την περίφημη απογραφή. Το μέγεθος υπολογίζεται ότι μέσα στο 2015 θα έχει μειωθεί σε 520.000 περίπου. Τα προβλήματα με το δημόσιο είναι άλλα και με μία λέξη θα τα συμπεριλάμβανα στο «παραγωγικότητα». Η παραγωγικότητα θα μπορούσε να είναι υψηλότερη όχι μέσω αύξησης του αριθμού τους αλλά με αποδοτικές και παραγωγικές δομές και αριστοποίηση των διαδικασιών και παρεχόμενων υπηρεσιών. Δύο είναι οι βασικοί τομείς και στο δημόσιο όπως και στον ιδιωτικό τομέα για την βελτίωση της παραγωγικότητας. Δεν υπάρχουν μυστικά:
•    Ανθρώπινο δυναμικό. Κατά γενική ομολογία και εμπειρία οι δημόσιοι υπάλληλοι που προσλήφθηκαν μέσω ΑΣΕΠ είναι και παραγωγικοί και ευγενικοί και πολύ καλοί στην δουλειά τους με αίσθημα ευθύνης απέναντι και στον πολίτη αλλά και στο ελληνικό κράτος. Αυτό δεν είναι τυχαίο καθώς μέσω ΑΣΕΠ η επιλογή γίνεται ανάμεσα σε νέους ανθρώπους μορφωμένους και οι οποίοι προσπάθησαν πάρα πολύ για να επιτύχουν στις εξετάσεις. Ούτε αδιάφοροι είναι, ούτε τεμπέληδες, ούτε άσχετοι. Αντίθετα, επειδή προσπάθησαν τόσο για την δουλειά αυτή την σέβονται και την εκτιμούν πολύ περισσότερο από άλλους που βρέθηκαν στο δημόσιο εδώ και τόσα χρόνια από την πίσω πόρτα, μέσω βουλευτών,υποψήφιων βουλευτών και άλλων μέσων.
•    Τεχνολογία και οργάνωση. Ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η χρήση της τεχνολογίας για την βελτιστοποίηση της δημόσιας διοίκησης αλλά και της παροχής υπηρεσιών τόσο  προς τον ιδιωτικό τομέα, επιχειρήσεις και πολίτες αλλά και προς άλλες δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς. Σε αυτό υστερεί δραματικά ο ελληνικός δημόσιος τομέας. Δεν είναι δυνατόν δημόσιες υπηρεσίες να μην επικοινωνούν μεταξύ τους ηλεκτρονικά, να μην υπάρχει ηλεκτρονική υπογραφή και χρήση της τεχνολογίας σε όλες τις υπηρεσίες για αύξηση της ταχύτητας παροχής υπηρεσιών, μείωση του κόστους και βελτιστοποίηση του ελέγχου από τις αρχές.

Η Χάρυβδη – Ιδιωτικός τομέας
Γιατί οι ΗΠΑ και οι άλλες πιο αναπτυγμένες οικονομικά χώρες έχουνε περισσότερους δημοσίους υπαλλήλους και εκεί δεν έχουν θέμα με τον αριθμό τους; η απάντηση είναι απλή: γιατί έχουν έναν πολύ παραγωγικό ιδιωτικό τομέα. Αυτό είναι το πρόβλημα της Ελλάδας. Όχι ο δημόσιος, αλλά ο ιδιωτικός τομέας.
Όσοι από μας έχουμε δουλέψει για χρόνια στον ιδιωτικό τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό καταλαβαίνουμε τους περιορισμούς και τα προβλήματα που μπορεί μια κακοστημένη κρατική μηχανή να δημιουργήσει σε μια ιδιωτική επιχείρηση και σίγουρα πρέπει να εξαλειφθούν άμεσα και αποτελεσματικά. Από εκεί και πέρα όμως αυτά τα προβλήματα  δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως άλλοθι ή προπέτασμα για να κρύψουμε και όσα αρνητικά υπάρχουν εγγενώς στον ιδιωτικό τομέα της χώρας μας.
Έτσι λοιπόν, γνωρίζουμε επίσης καλά τα σοβαρά προβλήματα της αναχρονιστικής, αναποτελεσματικής και μη-παραγωγικής λειτουργίας των περισσοτέρων ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ναι, φυσικά και δεν είναι όλες έτσι και υπάρχουν διαμάντια που τα γνωρίζω και εγώ καλά και εκ των έσω κάποια. Όμως η πλειοψηφία είναι έτσι ακριβώς: εγκλωβισμένη σε μια εσωστρέφεια και απομόνωση από την γνώση, την εξειδίκευση, την τεχνολογία και την καινοτομία.

Μερικά από αυτά τα προβλήματα και αδυναμίες του ιδιωτικού τομέα συνοψίζω παρακάτω:
•    Νεποτισμός/μέσο. Δεν προσλαμβάνονται οι καλύτεροι υποψήφιοι από βιογραφικά και συνεντεύξεις αλλά οι συγγενείς και φίλοι ιδιοκτητών, γνωστών, υπαλλήλων.
•    Αδιαφορία για την εξειδίκευση των νέων. Τα πτυχία δεν ενδιαφέρουν, παρά μόνο ως τυπικό προσόν. Κάθε νέος «θα ξεκινήσει από χαμηλά». Ναι, αλλά στην Ελλάδα αυτό σημαίνει να βγάζει φωτοτυπίες και να ετοιμάζει καφέδες ή να κάνει τον κλητήρα σε εξωτερικές δουλειές ενώ έχει πανεπιστημιακό τίτλο ή μεταπτυχιακό. Και όχι αυτά δεν συμβαίνουν στις άλλες αναπτυγμένες χώρες. Το «χαμηλά» εκεί σημαίνει πάλι κάτι εξειδικευμένο το οποίο έχει σπουδάσει ο υπάλληλος. Είναι πολλές οι ιστορίες φοιτητών μου που ενώ σε ελληνικές επιχειρήσεις ήταν το παιδί για όλες τις δουλειές, έφυγαν και στο εξωτερικό αναλάμβαναν σοβαρές και εξειδικευμένες θέσειςως πρώτη εργασία: financialanalystγια την Microsoftστην Σλοβακία, AccountManager της Audiγια την Μέση Ανατολή, κλπ. Ναι πρώτη δουλειά…το ξέρω ότι για την Ελλάδα φαίνεται απίστευτο αλλά γι’ αυτό οι άλλοι πάνε μπροστά.
•    Υπερωρίες και μη-τήρηση ωραρίων. Ελάχιστες ελληνικές επιχειρήσεις σέβονται το ωράριο του υπαλλήλου ή πληρώνουν υπερωρίες για κάθε ώρα πάνω από την προβλεπόμενη. Όχι δεν θεωρείται φυσιολογικό αυτό στο αναπτυγμένο εξωτερικό.
•    Αδήλωτη Απασχόληση. Θεωρείται πολύ «φυσιολογικό» ο νέος υπάλληλος να εργαστεί για 1-2 μήνες χωρίς να γίνει πρόσληψη.
•    Απουσία εξωτερικών συμβούλων. Ελάχιστες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν στρατηγικούς συμβούλους για την ανάπτυξή τους ή λειτουργικούς συμβούλους για την καθημερινή βελτιστοποίησή τους. Ακόμα πιο λίγες εφαρμόζουν αυτά που τους συμβουλεύουν οι ειδικοί.
•    Στεγανά ιεραρχίας και αποφάσεων. Οι αποφάσεις παίρνονται χωρίς συλλογική συνεργασία, ανάλυση, σκέψη αξιολόγηση.
•    Φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή. Δεν χρειάζεται εδώ να πούμε πολλά, τα ξέρουμε όλοι.
Παρά του ότι έχουμε συνηθίσει σε αυτά τα πρότυπα, δεν είναι ο τρόπος που λειτουργούν οι επιτυχημένες επιχειρήσεις στο εξωτερικό (και εσωτερικό). Πρόοδος χωρίς γνώση και εξειδίκευση δεν υπάρχει πουθενά στον πλανήτη, ούτε υπήρξε και ποτέ. Όσο γρηγορότερα οι ελληνικές ιδιωτικές επιχειρήσεις το καταλάβουν και ενστερνιστούν πραγματικά αυτό τότε θα μπορέσουν και να αξιοποιήσουν το υψηλότατο επίπεδο του ελληνικού εργατικού δυναμικού προς όφελος όλων. Οι επιχειρήσεις θα γίνουν πιο παραγωγικές και ανταγωνιστικές διεθνώς αυξάνοντας την κερδοφορία τους. Οι εργαζόμενοι θα κάνουν την δουλειά που σπούδασαν και αγαπούν και θα αμείβονται ικανοποιητικά από αυτήν μέσω την υψηλής παραγωγικότητάς τους. Το κράτος θα μπορέσει να έχει αυξημένα έσοδα από φόρους όχι μέσω της αναχρονιστικής αύξησης των φορολογικών συντελεστών αλλά μέσα από την αυξημένη κερδοφορία των επιχειρήσεων και κατανάλωση των εργαζόμενων. Τέλος, η κοινωνία θα μπορέσει να επωφεληθεί έχοντας ένα υγιές και οικονομικά ισχυρό κοινωνικό κράτος που θα μπορεί να είναι δίπλα στον πολίτη.

Περικλής Γκόγκας
Αναπληρωτής Καθηγητής
Οικονομικής Ανάλυσης και Διεθνών Οικονομικών
Τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
pgkogkas@ierd.duth.gr