*Του Αποστόλη Καρασακαλίδη φοιτητή νομικής

Τις τελευταίες ημέρες στο επίκεντρο του κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος έχουν τεθεί οι επικείμενες αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα και ιδίως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι συζητήσεις που λαμβάνουν χώρα σε κάθε είδους κοινωνικό περιβάλλον σχετικά με το περιεχόμενο αυτών των αλλαγών δε θα μπορούσαν να απουσιάζουν φυσικά από τον χώρο των πανεπιστημίων. Κι αυτό βέβαια αποτελεί δείγμα υγιούς σκέψης, πνευματικής εγρήγορσης και πολιτικού ενδιαφέροντος, δηλαδή στοιχείων που θεμελιώνουν το δημοκρατικό φρόνημα και συνδέονται με την ελευθερία. Συμβαίνει όμως το ίδιο και στην περίπτωση των καταλήψεων;

  Είναι δεκάδες οι σχολές και τα τμήματα φοιτητών που έχουν προχωρήσει σε καταλήψεις με σκοπό να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους απέναντι στο πολυνομοσχέδιο που πρόκειται να ψηφιστεί και να επιφέρει μεταβολές στην εκπαίδευση. Από την άλλη πλευρά, οι πρυτανικές αρχές των περισσότερων σχολών που τελούν υπό κατάληψη έχουν εκδώσει ανακοινώσεις στις οποίες προειδοποιούν τους φοιτητές ότι είναι πολύ πιθανό να χαθεί ολόκληρο το τρέχον εξάμηνο λόγω της εκτεταμένης απώλειας μαθημάτων. Ωστόσο, οι πλειοψηφούσες τάσεις εντός των φοιτητικών συλλόγων των συγκεκριμένων σχολών αδιαφορούν πλήρως μπροστά σε αυτό το ενδεχόμενο.

             Το ζήτημα αποκτά ιδιαίτερο νομικό ενδιαφέρον, εάν αναλογιστεί κανείς ότι το κύριο επιχείρημα αυτών που επιθυμούν την κατάληψη είναι ότι πλειοψηφούν εντός των φοιτητικών συλλόγων και επομένως μπορούν να λάβουν όποια απόφαση θέλουν δεσμεύοντας και τους υπόλοιπους (που μειοψηφούν). Εκ πρώτης όψεως το επιχείρημά τους μοιάζει να συμβαδίζει με το Δημοκρατικό πρότυπο, αφού προτάσσει το αριθμητικό-ποσοτικό κριτήριο της πλειοψηφίας για τη λήψη μιας απόφασης. Ωστόσο, εμβαθύνοντας στην ουσία του επιχειρήματος, διαπιστώνουμε ότι εδώ δεν τίθενται ποιοτικά κριτήρια (όπως συμβαίνει σε μία δημοκρατικά οργανωμένη και ευνομούμενη πολιτεία), δηλαδή περιορισμοί στο περιεχόμενο της απόφασης έτσι ώστε να μην παραβιάζεται ο νόμος. Επομένως, το γεγονός αυτό είναι προβληματικό, διότι, για να είναι δημοκρατική μια απόφαση οποιουδήποτε συλλογικού οργάνου, θα πρέπει να είναι και νόμιμη, εκτός από αρεστή.

Εν προκειμένω, η κατάληψη τμήματος του πανεπιστημιακού χώρου που παρακωλύει την ομαλή διεξαγωγή μαθημάτων, δημιουργώντας λειτουργικά προβλήματα τόσο στους καθηγητές όσο και στους φοιτητές που επιθυμούν να παρακολουθούν κανονικά τα μαθήματά τους, αντίκειται σε τρία νομοθετικά κείμενα: α) στον ποινικό κώδικα, β) στον αστικό κώδικα και γ) στο Σύνταγμα. Στη συνέχεια θα αναλυθεί με ποιον τρόπο και σε ποιες διατάξεις του νόμου προσκρούει η κατάληψη υπό την παραπάνω έννοια.

Α) ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ

Η διάταξη του άρθρου 334 παρ.3 εδ.(α) του Ποινικού Κώδικα ορίζει ότι: «Όποιος εισέρχεται παράνομα σε κατάστημα ή χώρο δημόσιας, δημοτικής ή κοινοτικής υπηρεσίας ή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου ή επιχείρησης κοινής ωφέλειας…ή παραμένει στους χώρους αυτούς παρά τη θέληση της υπηρεσίας…θέληση την οποία του δηλώνει ο νόμιμος εκπρόσωπος της υπηρεσίας ή ο υπάλληλός της…και προκαλεί έτσι διακοπή ή διατάραξη της ομαλής διεξαγωγής της υπηρεσίας…τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι(6) μηνών». Από το μέγεθος της απειλούμενης ποινής (φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών) και την αναγωγή των πραγματικών περιστατικών μιας κατάληψης στη συγκεκριμένη διάταξη, προκύπτει ότι η κατάληψη συνιστά πλημμέλημα.

Β) ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ

Η διάταξη του άρθρου 57 παρ.1 εδ.(α) του Αστικού κώδικα ορίζει ότι: «Όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να ζητήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον». Η παράνομη (όπως αποδείχθηκε παραπάνω) παρακώλυση της ομαλής διεξαγωγής των μαθημάτων εντός του πανεπιστημίου από μία ομάδα φοιτητών, έστω κι αν αυτή είναι η πλειοψηφούσα, εμποδίζει την άσκηση του δικαιώματος μίας άλλης ομάδας (της μειοψηφούσας) να παρακολουθεί ελεύθερα τα μαθήματά της. Αυτό το δικαίωμα (δικαίωμα στην εκπαίδευση) εμπίπτει στην πνευματική έκφανση της προσωπικότητας των φοιτητών που επιθυμούν να παρακολουθούν κανονικά τα μαθήματά τους και να μη «χάσουν» το εξάμηνο. Οι υπόλοιποι φοιτητές, αυτοί δηλαδή που αποφασίζουν να γίνει η κατάληψη γνωρίζοντας τον κίνδυνο να χαθεί το εξάμηνο, προβαίνουν σε αυτοπεριοσμό (αυτοπροσβολή) του δικαιώματός τους στην προσωπικότητα. Επομένως, μπορεί να υποστηριχθεί σοβαρά η άποψη ότι η απόφαση περί κατάληψης που λαμβάνεται από την πλειοψηφούσα τάση ενός φοιτητικού συλλόγου προσβάλλει παρανόμως το δικαίωμα στην προσωπικότητα καθενός από αυτούς που μειοψηφούν και δε χορηγούν τη συναίνεσή τους για τη συγκεκριμένη ενέργεια. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο δε θα έπρεπε να τους δεσμεύει μία τέτοια απόφαση.

Γ) ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Η διάταξη του άρθρου 16 παρ.1 εδ.(α) του Συντάγματος ορίζει ότι: « Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες» καθώς επίσης και ότι «η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους». Γίνεται εύκολα αντιληπτό από τον καθένα ότι η κατάληψη του πανεπιστημιακού χώρου, ενός περιβάλλοντος εντός του οποίου κατ’ εξοχήν αναπτύσσονται ελεύθερα τα «γράμματα και οι τέχνες», συνιστά παραβίαση της συγκεκριμένης διάταξης του Συντάγματος. Ενδεχομένως να παραβιάζει και άλλα άρθρα του Συντάγματος, όπως το αρ.5 παρ.1 που αναφέρεται στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και το αρ.2 παρ.1 που κατοχυρώνει τον σεβασμό της αξίας του ανθρώπου (μέρος της οποίας είναι και η πνευματική του υπόσταση). Η συγκεκριμένη άποψη στηρίζεται και πάλι στο επιχείρημα ότι, μέσω της κατάληψης, καθένας από τους φοιτητές που ανήκουν στη μειοψηφούσα τάση στερείται το δικαίωμά του στην εκπαίδευση χωρίς να έχει συναινέσει σε αυτό.

Έτσι λοιπόν αποκαλύπτεται η μεγάλη αντίφαση που διαπνέει την απόφαση μιας κατάληψης, ως μέσου διαμαρτυρίας: πώς είναι δυνατόν να διαμαρτύρεται κανείς για το δικαίωμά του στην εκπαίδευση, όταν ο ίδιος στερεί παράνομα αυτό το δικαίωμα από τους συμφοιτητές του; Η αντιφατική συμπεριφορά των φοιτητικών συλλόγων μπορεί να αρθεί μόνο εάν αυτοί στραφούν σε νόμιμες διεξόδους, όπως η ειρηνική διαδήλωση των αιτημάτων τους εκτός ή και εντός του πανεπιστημίου με τέτοιο τρόπο όμως, ώστε να μην παρακωλύεται η ομαλή διεξαγωγή των μαθημάτων.