«Πες μου μαμά, γιατί τάχα να πεινάμε;»  Λαμπράκης και Τζ. Όουενς

Στο διήγημα «Η ανεργία» περιγράφει το κλείσιμο ενός μικρού εργοστασίου. Στο δεύτερο μέρος του διηγήματος παρακολουθεί έναν από τους εργάτες που ψάχνει απεγνωσμένα δουλειά, δεν βρίσκει τίποτα και κάθε βράδυ γυρνάει στη γυναίκα και τη μικρή του κόρη χωρίς ψωμί. «Πες μου μαμά, γιατί τάχα να πεινάμε;», είναι η φράση του κοριτσιού με την οποία το διήγημα τελειώνει.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Ζολά έμελλε να συνταράξει συθέμελα τη γαλλική κοινωνία με την ανοιχτή επιστολή του προς τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, η οποία δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο της εφημερίδας «L’Aurore» υπό τον τίτλο «Κατηγορώ!» (1898), που αφορούσε στη γνωστή υπόθεση Ντρέιφους.

Κατηγορώ τον αντισυνταγματάρχη Πατύ ντε Κλαμ, γιατί υπήρξε ο σατανικός δράστης της δικαστικής πλάνης…

Κατηγορώ τον στρατηγό Μερσιέ γιατί, το λιγότερο από πνευματική ανεπάρκεια, έγινε συνένοχος του μεγαλύτερου ανομήματος του αιώνα…

Κατηγορώ τον στρατηγό Μπιγιό, γιατί είχε στα χέρια του αναμφισβήτητες αποδείξεις της αθωότητας του Ντρέιφους και τις έπνιξε…

Κατηγορώ τον στρατηγό ντε Μπουαντέφρ και τον στρατηγό Γκονζ, γιατί υπήρξαν συνένοχοι του ίδιου εγκλήματος…

Κατηγορώ τον στρατηγό ντε Πελιέ και τον ταγματάρχη Ραβαρί, γιατί έκαμαν μια εγκληματική προανάκριση, με την πιο τερατώδη μεροληψία…

Κατηγορώ τους τρεις γραφολόγους Μπελόμ, Βαρινιάρ και Γουάρ, γιατί συντάξανε ψεύτικες εκθέσεις απατεώνων…

Κατηγορώ το υπουργείο Στρατιωτικών και το Επιτελείο, γιατί έκαμαν στις εφημερίδες ιδιαίτερα στην «Αστραπή» και στην «Ηχώ των Παρισίων», μια βδελυρή και απαράδεκτη εκστρατεία για να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη…

Κατηγορώ, τέλος, το πρώτο Στρατοδικείο, γιατί παραβίασε το Δίκαιο…

Το 1898 κατηγορήθηκε για συκοφαντία και καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση. Η υπόθεση οδηγήθηκε στο Εφετείο παρά τις αντιδράσεις του υπουργείου Στρατιωτικών. Ακολούθησαν ταραχές ανάμεσα στους υποστηρικτές και τους πολέμιους του Ντρέιφους που οδήγησαν στην πτώση της κυβέρνησης.

Την αποκάλυψη ακολούθησαν δραματικά γεγονότα που κατέληξαν όχι απλώς στη δικαίωση του αθώου, αλλά και στη μεταρρύθμιση του συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του χωρισμού εκκλησίας και κράτους.

Πριν, όμως, δει αυτή την τελευταία εξέλιξη, ο Εμίλ Ζολά βρέθηκε νεκρός, στις 29 Σεπτεμβρίου του 1902, στο διαμέρισμά του. Επίσημη αιτία θανάτου ήταν η δηλητηρίαση από μονοξείδιου του άνθρακα. Ωστόσο, υπήρξαν ψίθυροι ότι για το θάνατό του, ευθύνονταν πολιτικοί του αντίπαλοι. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν αποδείχτηκε.