Με μια μακροσκελή και αναλυτική επιστολή προς τον Πρωθυπουργό ο Αλέξανδρος Κοντός, επανέρχεται στο θέμα της απορρόφησης του ΕΣΠΑ και των σοβαρών προβλημάτων που υπάρχουν και καταθέτει τις προτάσεις του.

Όπως είναι γνωστό ο πρώην Υπουργός είχε καταθέσει αντίστοιχη επιστολή πριν από τις τελευταίες εκλογές. τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται και τα προβλήματα στην απορρόφηση ο βουλευτής της ΝΔ, συναντήθηκε με το Γραμματέα της ΝΔ και τους αρμόδιους τομεάρχες, πριν αποστείλει τη σχετική επιστολή στον Πρόεδρο του κόμματος.
Σε αυτήν περιγράφει τα λάθη που έχουν γίνει κατά τη γνώμη του από το 2009 μέχρι σήμερα, τις αιτίες που παραμένει χωρίς απορρόφηση σημαντικό τμήμα του ΕΣΠΑ και τις αναλυτικές προτάσεις του για διέξοδο και απορρόφηση κονδυλίων, που δεν απέχουν από τις προτάσεις που είχε καταθέσει και πριν τις Εκλογές, όπως η συγκέντρωση όλων των αρμοδιοτήτων στο Υπουργείο Οικονομικών και η τοποθέτηση αναπληρωτή Υπουργού που θα απασχολείται μόνο με αυτό το αντικείμενο.

Αναλυτικά στην επιστολή του αναφέρει:

A)    ΓΙΑΤΙ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΑΜΕ

Οι αναπορρόφητοι πόροι των κοινοτικών προγραμμάτων της                               Δ΄ προγραμματικής περιόδου 2007-2013 (ΕΣΠΑ-ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ- ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ), ύψους περίπου 16 δις. ευρώ, αποτελούν το σημαντικότερο «εργαλείο», που σε σύντομο χρονικό διάστημα 2-3 ετών μπορούν να οδηγήσουν σε πραγματική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, σε αύξηση της απασχόλησης, σε ουσιαστική τόνωση της ψυχολογίας στην αγορά και σε ενίσχυση του επενδυτικού κλίματος.

Πολύ, δε, περισσότερο τώρα που η αρχική σχέση 70%-30% μεταξύ κοινοτικής και εθνικής συμμετοχής έχει μετατραπεί σε 95%-5% και δίνει τη δυνατότητα με την μικρότερη δυνατή συμμετοχή εθνικών πόρων να προκύψει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Αντίθετα, σε περίπτωση που η προσπάθεια για την απορρόφηση αποτύχει τότε το όλο σχέδιο για την γρήγορη επανεκκίνηση της οικονομίας δύσκολα θα υλοποιηθεί, η δε προσπάθεια για εξασφάλιση αυξημένων πόρων για την επόμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020 θα είναι εξαιρετικά δύσκολη και αβέβαιη, με το επιχείρημα της μη απορρόφησης των κονδυλίων της προηγούμενης περιόδου.

Δύο χρόνια πριν τη λήξη τους, η συνολική απορρόφηση των κοινοτικών πόρων από όλα τα παραπάνω προγράμματα (ΕΣΠΑ, Αγροτικής Ανάπτυξης, Αλιείας) ανέρχεται σε ποσοστό μόλις 34%, γεγονός που μας κατατάσσει στην 18η θέση μεταξύ των 27 κρατών μελών της Ε.Ε.

Είναι χαρακτηριστικά τα χαμηλά ποσοστά απορρόφησης στους τρεις πυλώνες της «ανάπτυξης και μεταρρύθμισης» σε περίοδο κρίσης και μνημονίων:
-Η Ψηφιακή Σύγκλιση εμφανίζει απορρόφηση μόνο 21,06%
-Η Πράσινη Ανάπτυξη μέσω του προγράμματος Περιβάλλον – Αειφόρος Ανάπτυξη εμφανίζει απορρόφηση μόνο 24,79 και
-Η Διοικητική Μεταρρύθμιση εμφανίζει απορρόφηση μόνο 11,17%, αποδεικνύοντας περίτρανα το μέγεθος της ανικανότητας της πολιτικής ηγεσίας τα τελευταία 2,5 χρόνια

Προκειμένου να διατυπωθούν οι προτάσεις για το πώς μπορεί η χώρα μας να προχωρήσει σε γρήγορη απορρόφηση των κοινοτικών πόρων, είναι απαραίτητο να διερευνήσουμε τους πολιτικούς και τεχνοκρατικούς λόγους που «βραχυκύκλωσαν» τις διαδικασίες, οι οποίοι είναι οι εξής:

1)    Η μετακίνηση – μετά τις εκλογές του 2009 – του ΕΣΠΑ από το Υπουργείο Οικονομίας στο Υπουργείο Ανάπτυξης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, αφ’ ενός μεν να προκληθεί σημαντική καθυστέρηση στην δημιουργία νέων δομών, αφ’ ετέρου δε να υπάρχει κακός συντονισμός και δυσκολία συναντίληψης μεταξύ των συναρμόδιων Υπουργείων και των Περιφερειακών δομών, που εμπλέκονται στην υλοποίηση του.
Το Πρωθυπουργικό γραφείο και κυρίως ο ανταγωνισμός που δημιουργήθηκε μεταξύ των πολιτικών και υπηρεσιακών στελεχών του Υπουργείου Ανάπτυξης, που είχε πλέον την αρμοδιότητα και του Υπουργείου Οικονομίας, που διέθετε τους πόρους για την εθνική συμμετοχή, αποτέλεσαν το σημαντικότερο τροχοπέδη για την απορροφητικότητα των προγραμμάτων.

2)     Η μεγάλη καθυστέρηση στην τοποθέτηση γενικών γραμματέων των αρμόδιων Υπουργείων, μέσω της διαδικασίας-παρωδίας του «opengov»
 
3)    Οι ανύπαρκτες σχέσεις της πολιτικής ηγεσίας των αρμόδιων Υπουργείων (Ανάπτυξης και Αγροτικής Ανάπτυξης &Τροφίμων) με τους αρμόδιους επιτρόπους της Ε.Ε, και οι συνεχείς αλλαγές των πολιτικών προσώπων υπεύθυνων για το ΕΣΠΑ και την Αγροτική Ανάπτυξη  (τρεις αρμόδιοι Υπουργοί και τρεις Υφυπουργοί  για το ΕΣΠΑ και δυο για την Αγροτική Ανάπτυξη).
Η δε αλιεία αποτέλεσε «μπαλάκι» που περιφέρθηκε μεταξύ   Υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης, Ναυτιλίας και Ανάπτυξης.

4)    Η αλλαγή στην διοικητική δομή της χώρας, που προκλήθηκε με τον Καλλικράτη και αποσυντόνισε τις προσπάθειες που είχαν προηγηθεί, ενώ οδήγησε και σε ανακατανομή αρμοδιοτήτων με αποτέλεσμα σημαντικές καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τους φορείς υλοποίησης του προγράμματος .

5)    Ο μεγάλος περιορισμός του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, με αποτέλεσμα την αδυναμία εξασφάλισης πόρων για την υλοποίηση των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων και η αδυναμία εξεύρεσης τους με μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος.

6)    Η έλλειψη χρονοδιαγράμματος υλοποίησης των δράσεων και των επενδύσεων των κοινοτικών προγραμμάτων, με αποτέλεσμα να σημειωθούν καθυστερήσεις στην αξιολόγηση επενδυτικών προτάσεων από τις διαχειριστικές αρχές, αργοπορία στις συμβασιοποιήσεις, αλλά και στην έκδοση προσκλήσεων για υποβολή επενδυτικών προτάσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα άκαιρων και μη τεχνοκρατικά σχεδιασμένων προκηρύξεων αποτελούν  αυτές του Υπουργείου Ανάπτυξης,  Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας για την ενίσχυση επιχειρήσεων, που είχαν σαν αποτέλεσμα να μην υλοποιηθούν τελικά τα προγράμματα, να μην ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και να προκληθούν  ισχυρές αντιδράσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

7)    Η υπερβολικά μεγάλη καθυστέρηση στην εκδίκαση προσφυγών κατά της κατασκευής σημαντικών έργων και υλοποίησης προγραμμάτων από τα αρμόδια δικαστήρια με ορατό τον κίνδυνο απώλειας κοινοτικών πόρων.

Β)   ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΣΟ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΓΡΗΓΟΡΟΤΕΡΗ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ Δ΄ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

1)    Η συνολική  πολιτική ευθύνη της διαχείρισης και των τριών κοινοτικών προγραμμάτων πρέπει να επανέλθει στο Υπουργείο Οικονομικών, διότι μόνον εκεί υπάρχει η γνώση των δυνατοτήτων κάλυψης της Εθνικής συμμετοχής, αλλά και παράλληλα είναι το Υπουργείο με προσωπικό έμπειρο σε διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε.
Επίσης, είναι το Υπουργείο που είχε άμεσα σχέση με όλα τα Υπουργεία που υλοποιούν τομεακά προγράμματα, αλλά και με την χρηματοδότηση των Περιφερειών που υλοποιούν τα Περιφερειακά προγράμματα.
Επιπρόσθετα, είναι το Υπουργείο που καταγράφει στους εθνικούς οικονομικούς δείκτες τις επιπτώσεις από την υλοποίηση των προγραμμάτων και συμπεριλαμβάνει τα στοιχεία αυτά στους προϋπολογισμούς που συντάσσει.

2)    Η τοποθέτηση αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών υπεύθυνου για όλα τα κοινοτικά  προγράμματα, ο οποίος θα χαράξει αυστηρό χρονοδιάγραμμα και στρατηγική απορρόφησης των τομεακών προγραμμάτων σε συνεργασία με τους αρμόδιους Υπουργούς και των περιφερειακών προγραμμάτων σε συνεργασία με τους Περιφερειάρχες και θα ενημερώνει τον Πρωθυπουργό σε εβδομαδιαία βάση για την πορεία και τους ρυθμούς απορρόφησης.

Ο Υπουργός αυτός θα συνεργάζεται σε συνεχή  βάση με τους αρμόδιους επιτρόπους και τις Υπηρεσίες της Ε.Ε., προκειμένου να πραγματοποιείται η οποιαδήποτε αναθεώρηση κρίνεται αναγκαία αλλά και να εξυπηρετείται με την μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα και αποτελεσματικότητα η χρηματοδότηση των προγραμμάτων.

Επίσης, κρίνεται αναγκαία η δημιουργία τριών Γενικών Γραμματέων (ΕΣΠΑ ΤΟΜΕΑΚΗ, ΕΣΠΑ ΠΕΠ και ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΛΙΕΙΑΣ)καταργούμενων όλων των υφιστάμενων και η στελέχωση τους με επιστήμονες με εμπειρία σε προγραμματισμό και υλοποίηση κοινοτικών προγραμμάτων, γνώση της αγοράς και των αρμόδιων αρχών και δομών της Ε.Ε.

3)    Η διερεύνηση της δυνατότητας αύξησης του παρακρατούμενου ανά έργο και δράση φόρου, προκειμένου να καλυφθεί  μέρος η το σύνολο της εθνικής συμμετοχής ή της εξεύρεσης άλλων τρόπων κάλυψης της.

4)    Άμεση προτεραιότητα στη ολοκλήρωση των έργων «γέφυρα» από το Γ΄ ΚΠΣ εντός των προγραμμάτων της Δ΄ προγραμματικής περιόδου, διότι αφ’ ενός μεν έχουν ωριμότητα υλοποίησης, αφ’ ετέρου εάν δεν ολοκληρωθούν θα αποτελέσουν δημοσιονομική «βόμβα» με την υποχρέωση επιστροφής στην Ε.Ε. των ήδη καταβληθέντων κοινοτικών ενισχύσεων.

5)    Ενίσχυση της υλοποίησης έργων από αποκεντρωμένους φορείς, κυρίως των Περιφερειών και της τοπικής αυτοδιοίκησης, προκειμένου να αξιοποιηθούν οι αρμόδιες υπηρεσίες τους και να τονωθεί η περιφερειακή ανάπτυξη.

 
6)    Αύξηση της συνολικής υπερδέσμευσης των προγραμμάτων (νομικές δεσμεύσεις), προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει απώλεια πόρων εξαιτίας απρόβλεπτων εμπλοκών.

7)    Αύξηση της έγκρισης δράσεων και έργων μικρού και μεσαίου μεγέθους, με χωρική διασπορά αντί της συγκέντρωσης σε λίγα μεγάλα έργα και δράσεις. Π.χ. καλύτερα να εγκριθούν 200 επενδύσεις του 1εκ. ευρώ, παρά μια με 200 εκ. ευρώ, η οποία εάν κωλύσει θα οδηγήσει σε σημαντική απώλεια πόρων.

8)    Ένταξη λόγω της κρίσης, ως ιδιωτικών επενδύσεων προγραμμάτων ενίσχυσης η δανειοδότησης του κεφαλαίου κίνησης μικρομεσαίων επιχειρήσεων για την διατήρηση των θέσεων εργασίας, την αύξηση της απασχόλησης, την τόνωση της ρευστότητας τους, με αλλαγή του κανονισμού εφαρμογής των επιχειρησιακών προγραμμάτων.

9)    Ένταξη των επιχειρήσεων σε όλα τα προγράμματα επιδότησης για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας τους, χωρίς υποχρέωση παρουσίασης ιδίας συμμετοχής με δεσμευτικό χαρακτήρα για τα κεφάλαια της επιχείρησης.

10)     Νομοθετική παρέμβαση για την εντός καθορισμένων σύντομων ημερομηνιών της εκδίκασης υποθέσεων που αφορούν έργα ενταγμένα σε κοινοτικά προγράμματα.

11)     Αξιοποίηση στον μέγιστο βαθμό της Μονάδας Οργάνωσης Διαχείρισης (ΜΟΔ), η οποία απασχολεί ένα σημαντικό αριθμό ικανότατων στελεχών ειδικά καταρτισμένων  στη διαχείριση κοινοτικών προγραμμάτων.

12)     Άμεση και σοβαρή αξιοποίηση της τεχνικής στήριξης προγραμμάτων με συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στον σχεδιασμό, αλλά και την αξιολόγηση των προγραμμάτων. Αυτή η διαδικασία θα δώσει πιο ποιοτικά και μη αγκυλωμένα αποτελέσματα, καθώς θα επιταχυνθεί και η απορρόφηση των κονδυλίων.

13)     Όσον αφορά στην υπηρεσιακή διαχείριση των κοινοτικών προγραμμάτων:

 
α) Με ευθύνη των Διαχειριστικών αρχών να προσδιοριστούν τα «ώριμα» έργα και τα έργα «σημαίες» για κάθε Δήμο, Περιφέρεια, ή τομέα που αποτελούν πρώτη προτεραιότητα. Τα έργα που μπορούν να ξεκινήσουν άμεσα και που η υλοποίηση τους θα συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη μιας περιοχής, στην ανταγωνιστικότητα της και στη δημιουργία προοπτικών για νέες θέσεις απασχόλησης.

β) Τα έργα αυτά να ταξινομηθούν κατά βαθμό ωριμότητας, προκειμένου να δημιουργηθεί μια «δεξαμενή» ώριμων έργων που θα αξιοποιηθεί στο σχεδιασμό των νέων προσκλήσεων για υποβολή προτάσεων.

γ) Οι διαχειριστικές αρχές να έχουν την ευελιξία να μεταφέρουν πόρους στις κατηγορίες εκείνες των έργων που παρουσιάζουν μεγαλύτερη ωριμότητα σε σχέση με τις υπόλοιπες.

δ) Κάθε έργο για το οποίο έχουν περάσει πάνω από 4 μήνες από την προγραμματισμένη ημερομηνία δημοπράτησης του και παρότι δεν υπάρχει νομική εμπλοκή δεν συμβατοποιείται, να απεντάσσεται από τα κοινοτικά προγράμματα.  

ε) Για κάθε έργο που εντάσσεται στα κοινοτικά προγράμματα ο αρμόδιος φορέας να πρέπει το αργότερο μέσα σε 40 ημέρες να υποβάλλει για έγκριση από την διαχειριστική αρχή τα τεύχη δημοπράτησης του έργου. Σε διαφορετική περίπτωση το έργο να απεντάσσεται.

στ) Να καταγράφουν όλα τα σημεία στο σύστημα διαχείρισης που επιδέχονται βελτιώσεις, όπως π.χ. οι πολλαπλές εκχωρήσεις που οδηγούν σε ατέρμονη περιφορά πόρων από πρόγραμμα σε πρόγραμμα και διάχυση ευθυνών και να πραγματοποιηθούν όλες οι απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις.

14)     Να ασκηθούν πιέσεις στο τραπεζικό σύστημα, προκειμένου να υπάρξει ταχύτητα στις εγκρίσεις και την υλοποίηση των προγραμμάτων, που αφορούν την τόνωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και να ξεπεραστούν τα εμπόδια που τίθενται, όσον  αφορά την κεφαλαιακή επάρκεια και την ρευστότητα τους.