Το ζήτημα των ενεργειών όπως ο εμπρησμός στο τέμενος των τοξοτών ή η βεβήλωση των μουσουλμανικών νεκροταφείων στην Κομοτηνή – που από πολλούς έχουν αποδοθεί σε προβοκάτορες- είναι τα μπεμπτά που αποδίδει στην Ελλάδα για τη Θράκη, η ετήσια έκθεση του Στέητ Ντιπάρτμεντ για τις θρησκευτικές ελευθερίες, η οποία πάντοτε περιέχει άρθρα επιβαρυντικά για την Ελλάδα και δεν παραλείπει ποτέ τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.

Στα αποσπάσματα του κειμένου που δημοσιεύονται από το Αθηναϊκό Πρακτορείο, αναφέρονται «Επεισόδια κατά μουσουλμάνων, όπως η εμπρηστική επίθεση κατά του τεμένους στους Τοξότες, Ξάνθης, βανδαλισμοί σε άλλο τζαμί και κοιμητήριο στην Θράκη» ενώ παραλληλίζει τα ζητήμα στη Θράκη με αυτά που έχουν ανακύψει στην Αθήνα με τους μουσουλμάνους μετανάστες καθώς και τις λατρευτικές τους ανάγκες.

Παράλληλα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην ισχύ της «Σαρία» στη Θράκη και η επεισοδιακή διαμαρτυρία χιλίων περίπου μουσουλμάνων μεταναστών στην Αθήνα, τον Μάιο του 2009, λόγω «βεβήλωσης αντιτύπου του κορανίου από αστυνομικό», καταγράφονται στην ετήσια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις θρησκευτικές ελευθερίες ανά τον κόσμο, για την περίοδο Ιούλιος του 2009 έως και Ιούλιος του 2010, και η οποία υποβάλλεται κάθε χρόνο στο Κογκρέσο βάσει σχετικού αμερικανικού νόμου.

Μνημονεύεται η διάκριση μεταξύ της μουσουλμανικής κοινότητας της Θράκης, που εμπίπτει στο ειδικό καθεστώς της Συνθήκης της Λωζάννης με ειδικά προνόμια, και στους μουσουλμάνους μετανάστες που κατοικούν κυρίως στην Αθήνα (υπολογίζονται σε 200.000), και ακολουθούν αναφορές σε επιμέρους προβλήματα γύρω από τους τρόπους αναγνώρισης θρησκειών και θρησκευτικών ομάδων (διαμαρτυρίες Σαϊεντολόγων και Πολυθεϊστών), φορολογικές και άλλες διακρίσεις, ερωτήματα ισχύος του ισλαμικού νόμου (σαρία) στη Θράκη, αδειοδοτήσεις για την κατασκευή ή λειτουργία χώρων λατρείας. Οι αποφάσεις για την κατασκευή ισλαμικού τεμένους και κοιμητηρίου στην Αθήνα δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί, ενώ τον Ιούνιο 2010 εγκρίθηκε η κατασκευή ισλαμικού κοιμητηρίου στη Θεσσαλονίκη σε χώρο που αναμένεται να καθοριστεί.

Τουρκία

Στο κεφάλαιο για την Τουρκία, η φετεινή έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις θρησκευτικές ελευθερίες επαναλαμβάνει τις αναφορές στα προβλήματα που αντιμετωπίζει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δηλαδή το γεγονός ότι δεν υπάρχει νομική αναγνώρισή του ως Πατριαρχείο ούτε αναγνώριση του οικουμενικού χαρακτήρα του Πατριάρχη και ότι παραμένουν ανεπίλυτες ακόμη οι διεκδικήσεις του Πατριαρχείου για την επαναλειτουργία της Θεολογικής σχολής της Χάλκης και για την επιστροφή δημευθέντων περιουσιών.

Στην έκθεση τονίζεται ότι εν γένει γίνονται σεβαστά τα ζητήματα θρησκευτικών ελευθεριών, αν και υπάρχουν αρκετές αναφορές σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι θρησκευτικές μειονότητες.

Σχετικά με το αίτημα για την άρση της προϋπόθεσης της τούρκικης υπηκοότητας στην στελέχωση της Ιεράς Συνόδου – που απειλεί την ίδια την επιβίωση του Πατριαρχείου, λόγω του μικρού αριθμού των μελών της ελληνορθόδοξης κοινότητας – η έκθεση επισημαίνει φέτος ότι απουσία επίσημης απάντησης, η κυβέρνηση έχει επιτρέψει ντε φάκτο τον ορισμό από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο 6 μη-Τούρκων πολιτών ως μέλη της Ιεράς Συνόδου του 2004, για πρώτη φορά στη 80ετή ιστορία του τουρκικού κράτους.

Επιπλέον, το 2010 ο κ. Ερντογάν πρόσφερε υπηκοότητα σε ενδιαφερόμενους μη-Τούρκους μητροπολίτες, αλλά 25 υποβληθείσες σχετικές αιτήσεις δεν έχουν ακόμη απαντηθεί. Ανεφερει, επίσης για το ζήτημα περί «οικουμενικότητας», την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δημοκρατία μέσω Δικαίου του Συμβουλίου της Ευρώπης (Επιτροπή Βενετίας, Μάρτιος 2010) ότι δεν υπάρχουν έμπρακτοι ή νομικοί λόγοι για να αρνείται η κυβέρνηση στην Εκκλησία τον τίτλο της οικουμενικότητας.

Ο κ. Ερντογάν παραδέχθηκε ακόμη κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα ότι «δεν έχει πρόβλημα με τον τίτλο ‘οικουμενικός’». Σημειώνεται τέλος ότι αναμένεται η επιστροφή του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου στο Πατριαρχείο μετά από σχετική απόφαση του Ευρ. Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ιούνιος 2010). Στις δράσεις της αμερικανικής πλευράς επαναλαμβάνονται οι εκκλήσεις του Αμερικανού πρέσβη και άλλων επισήμων προς την τουρκική κυβέρνηση για την επαναλειτουργία της Σχολής της Χάλκης.