Περπατώντας, χθες με τον Heathcliff, τον σκύλο μου, στη βροχερή Θεσσαλονίκη ήρθαν στο μυαλό μου μνήμες από το πρόσφατο παρελθόν μας…

Όπως και σήμερα, που ο Έλληνας θεωρεί ότι είναι ειδήμων επί παντός επιστητού, έτσι συνέβαινε και πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες. Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και ίσως οι εγωισμοί υποχώρησαν, ίσως ακόμα κάποιος παραδεχτεί ότι τελικά ήταν αδαής. Ίσως και όχι, βέβαια, γιατί η κενοσοφία είναι χαρακτηριστικό της ιδιοσυγκρασίας του Νεοέλληνα.

Χρηματιστήριο! Μόλις είχα επιστρέψει από τον Καναδά, έχοντας τελειώσει το διδακτορικό μου σε Financial Economics, για να υπηρετήσω στον στρατό. ςΞαφνικά, ανακάλυψα ότι γύρω μου ΟΛΟΙ γίνανε χρηματιστές… έμαθαν τα limit up και limit down, είχαν μερίδες στο ΧΑΑ και “κερδίζανε”… όλοι…. όχι, δεν κατάλαβες… ΟΛΟΙ κερδίζανε…ανατρέποντας κάθε λογική και θεωρία της Οικονομικής Επιστήμης. Είχαν και ύφος χιλίων Bernanke και Wolf of the Wall Street… γνώστες… πάντο-γνώστες… τηλεοράσεις ανοιχτές συνέχεια, για να παρακολουθούν τα banners με τις τιμές μην τυχόν και χάσουν για 3” τη μεγάλη επενδυτική ευκαιρία ως μαιτρ του είδους μεγαλωμένοι στο Lower Manhattan με τα bagels από τις καντίνες στα σοκάκια της Wall Street… Ευτυχώς, εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν smart phones, θα παίρνανε φωτιά… Προσπαθούσα να τους εξηγήσω ότι δεν έχουν καμία ιδιαίτερη ικανότητα γιατί και στην τύχη να “παίζεις” πάλι θα κερδίσεις, αφού είναι πυραμίδα: πουλάς σε μένα με 10, εγώ σε αυτόν με 20, αυτός στον άλλο με 30, κλπ… ώσπου… κάποιος δεν μπορεί να πουλήσει και καταρρέει η πυραμίδα με τα γνωστά και αναπότρεπτα αποτελέσματα…

Ο Λοχαγός μου, μου ανέθεσε την παρακολούθηση του χαρτοφυλακίου του στις ώρες που ήμουν στο 3^ο Γραφείο. Όταν τον γνώρισα καλύτερα και του μίλησα ήταν από τους ελάχιστους που με άκουσε και αφού αγόρασε ένα ωραίο γερμανικό αυτοκίνητο με τα κέρδη, αποσύρθηκε σώζοντας το κεφάλαιό του.

Οι πιο «γάτες» ανοίγανε ΑΕΛΔΕ, ΕΛΔΕ, ΑΕΠΕΥ, ΑΧΕΠΕΥ και άλλα αρχικά που δεν καταλαβαίνανε, αλλά ήταν πολύ cool… Χαρακτηριστικό παράδειγμα ένας γνωστός, στρατιωτικός στο επάγγελμα, ο οποίος παραιτήθηκε δύο χρόνια πριν από τη σύνταξη από τον στρατό (στα 43!!!) για να ασχοληθεί full (μάλλον fool) time με τις “επενδύσεις” του… άλλος πούλησε το μοναδικό του σπίτι που έμενε με την οικογένεια και τα παιδιά του, για να “επενδύσει”, άλλοι στο ίδιο μήκος κύματος (και ανοησίας) δανειζότανε, για να “παίξουν”(!!!), ναι, ναι είχαμε και margin investing…

Μάταια προσπαθούσα να εξηγήσω ότι αυτά είναι δυνητικά κέρδη και όχι πραγματικά. Δηλαδή ΑΝ τα πουλήσω ΟΛΑ τώρα και ρευστοποιήσω στις τιμές αυτές (και δεν ξαναπαίξω φυσικά), τότε κέρδισα πραγματικά και όχι δυνητικά… Φυσικά, πού να μιλήσεις για discounted profits και fundamentals εταιριών που δεν είχαν καν παραγωγική δραστηριότητα, αλλά έκαναν καθημερινά limit up…!

Και μετά ήρθε το τέλος… κλάμα… οι κακοί πολιτικοί έφταιγαν πάλι, οι κακοί ξένοι, οι κακοί εξωγήινοι, μα ποτέ ο δοκησίσοφος Έλληνας, ο ημιμαθής…

Αργότερα, με χαρακτήριζαν ανθέλληνα γιατί δεν ήθελα τους Ολυμπιακούς αγώνες στην Ελλάδα… θα γίνει διαφήμιση μου έλεγαν… λες και χρειαζόταν να ξοδέψουμε €25 δις, για να πληροφορηθεί κάποιος ότι η Ελλάδα αποτελεί έναν παραδεισένιο προορισμό διακοπών! λες και δεν ήταν γνωστό τοις πάσι ήδη χωρίς τα €25 δις. Όλεσε﷽﷽﷽﷽﷽﷽ροκφτιάξωερχρεωθούμε χΌΌσσταν έλεγες ότι θα υπερχρεωθούμε αναίτια και αλυσιτελώς , πάλι ξέρανε καλύτερα τα δημοσιονομικά από σένα…

Έτσι είναι όμως… ο παντογνώστης Έλληνας δεν μαθαίνει ποτέ από τα λάθη του… μετά έμαθε για τα ομόλογα, τα νομισματικά συστήματα, την κρίση στην Ισλανδία, Αργεντινή, στην αρχαία Καρχηδόνα και στο Β του Κενταύρου…. καλύτερα από τους ειδικούς πάλι…. καλύτερα από σένα ήξερε αν είναι εφικτό να σκιστούν τα μνημόνια, αν «λεφτά υπάρχουν», το διακύβευμα του δημοψηφίσματος, την επόμενη μέρα του ΝΑΙ ή ΟΧΙ, κλπ.

Όταν μιλάς για την αξία της εξειδίκευσης ακούς το περίφημο “ε, αυτοί δεν ήταν οικονομολόγοι; είδαμε και αυτούς”… καλά… και μένα δεν μου έκανε καλή δουλειά με τον νεροχύτη ένας υδραυλικός, αλλά για να διορθώσω τη ζημιά που μου προκάλεσε, πήρα πάλι υδραυλικό (καλύτερο), δεν ζήτησα τη βοήθεια του σχεδιαστή ρούχων, ούτε κάποιου λογιστή…

Αγαπάμε γενικά την μόρφωση στην Ελλάδα και θέλουμε τα παιδιά μας να σπουδάζουν και να μορφώνονται. Όμως εμείς οι ίδιοι που το θέλουμε αυτό, όταν τα παιδιά αυτά τελειώσουν και είναι πλέον επιστήμονες, κανείς δεν ενδιαφέρεται για μόρφωση και την εξειδίκευσή τους… έτσι μοιραία έρχεται και η φυγή τους στο εξωτερικό, όπου τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά στον τομέα αυτό.

Το χειρότερο όμως είναι ότι δεν θα μάθουμε ποτέ από τα λάθη μας… και αυτά θα επαναλαμβάνονται αέναα ως χρηματιστήρια, Ολυμπιακοί, χρέη, λεφτά υπάρχουν, σκισμένα μνημόνια, περηφάνιες και μαγκιές… Και, φυσικά, όλα αυτά τα λάθη στέκονται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια μας και καιροφυλαχτούν να μας καταστρσει﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽εν σου αρλαχτουι μένα έψουν…

Περικλής Γκόγκας

Αναπληρωτής Καθηγητής

Οικονομικής Ανάλυσης και Διεθνών Οικονομικών

Τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

pgkogkas@econ.duth.gr