«…Σας επαναλαμβάνω, κρατήστε γερά τον στρατό σας. Ακουσα ότι θέλετε να τον διαλύσετε και θύμωσα. Ενα σας λέω: είναι καλύτερα να έχετε ένα σίγουρο τάγμα ενόπλων, παρά έξι υπουργούς στην κυβέρνηση…». Ο στρατάρχης Τίτο απευθύνεται σε αντιπροσωπεία του ΚΚΕ και την «επιπλήττει» για τα σχέδια διάλυσης του ΕΛΑΣ.

Ηταν 15 Νοεμβρίου του 1944, παραμονές των Δεκεμβριανών, και μια αντιπροσωπεία του ΚΚΕ, με εντολή του τότε γραμματέα Γιώργη Σιάντου –ο Ζαχαριάδης δεν είχε επιστρέψει ακόμη από το Νταχάου– επισκέπτεται το Βελιγράδι, για να ζητήσει βοήθεια από τον δαφνοστεφανωμένο παρτιζάνο και μετέπειτα «προδότη». Η «θύελλα» των Δεκεμβριανών δεν είχε ξεσπάσει ακόμη. Ο Τίτο όμως «άκουγε» τη «μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων» και έκανε τα δικά του σχέδια, όπως και το ΚΚΕ κατάρτιζε τα δικά του για την επόμενη ημέρα της απελευθέρωσης και βολιδοσκοπούσε τον στρατάρχη για το εάν θα έπρεπε να υπολογίζει στη βοήθειά του.

«Εμείς θα σας βοηθήσουμε», φέρεται να διαβεβαιώνει τους απεσταλμένους του ΚΚΕ, όπως προκύπτει από έγγραφο του αρχείου του, που πρόκειται να ανακοινωθεί στο επιστημονικό συνέδριο –ένα από τα τρία συνολικά με το ίδιο αντικείμενο– για τα Δεκεμβριανά, που οργανώνεται 4-6 Δεκεμβρίου στη Θεσσαλονίκη. «Θα είναι και για εμάς καλύτερα. Εμάς μας συμφέρει το κόμμα σας να κρατάει τα πάντα. Δύο στρατιώτες μπορούν να εκδιώξουν από την κυβέρνηση τον κάθε ένα που σας ενοχλεί. Εάν δεν έχετε στρατό δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα».

Το ΚΚΕ εμφανιζόταν εγκλωβισμένο, καθώς νωρίτερα είχε υπογράψει τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, με τις οποίες το ΕΑΜ συμμετείχε με υπουργούς του στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας, Στέργιος Αναστασιάδης, βεβαιώνει τον Γιουγκοσλάβο ηγέτη πως «ο λαός είναι πλήρως με το μέρος μας», τονίζοντας πως σε καμία άλλη χώρα της Ευρώπης δεν έχει αναπτυχθεί τόσο μαζικό λαϊκό κίνημα όσο στην Ελλάδα.

«Πεντακόσιες χιλιάδες άνθρωποι θα συμμετάσχουν σε διαδηλώσεις και αν η αντίδραση θελήσει να πυροβολήσει τις μάζες, ο λαός δεν θα διστάσει να ’ρθει μαζί μας», λέει. «Τότε γιατί προσήλθατε σε συνομιλίες με τους Αγγλους;» ρωτάει ο Τίτο, και ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ αφήνει να εννοηθεί ότι υπέγραψαν τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας για να παραπλανήσουν τους Βρετανούς ώστε να μη στείλουν ισχυρά στρατεύματα στην Ελλάδα. «Το κάναμε για να καταστήσουμε ανέφικτη την εναντίον μας επέμβαση», φέρεται από το έγγραφο να απάντησε ο Αναστασιάδης.

Καθώς σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται 70 χρόνια από τα Δεκεμβριανά, νέα στοιχεία έρχονται να τροφοδοτήσουν τον δημόσιο διάλογο για τα αίτια της τραγωδίας του Δεκεμβρίου του 1944, που αποτέλεσαν το προοίμιο του αιματηρού εμφυλίου. Οι δύο κυριαρχούσες απόψεις, μία της κάθε «πλευράς», για τα αίτια και τους υπαίτιους της αιματηρής σύγκρουσης, αμφισβητούνται ως προς την απολυτότητά τους από τα όσα διαρκώς φέρνει στο φως η μελέτη αρχείων των Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Σοβιετικής Ενωσης, Αλβανίας, αλλά και δυτικών πηγών.

«Πιο περίπλοκα»

Εγγραφα από αυτά τα αρχεία θα γνωστοποιηθούν για πρώτη φορά στο επιστημονικό συνέδριο –πραγματοποιήθηκε ένα με το ίδιο αντικείμενο προ ημερών από το Πάντειο στην Αθήνα– που θα διεξαχθεί τις επόμενες ημέρες από το ΑΣΚΙ της Θεσσαλονίκης, που οργανώνεται από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.

Είχε προαποφασίσει το ΚΚΕ την ένοπλη κατάληψη της εξουσίας μετά την αποχώρηση των Γερμανών και προκάλεσε τη σύγκρουση, όπως υποστηρίζει η «δεξιά πλευρά», ή οι κομμουνιστές εξαπατήθηκαν από τους Αγγλους και την «αντίδραση» και «ενστικτωδώς» αναγκάστηκαν να συρθούν στη σύγκρουση, κατά πως λέει η «αριστερή» ερμηνεία των γεγονότων; «Οι πιο μοντέρνες προσεγγίσεις, στηριζόμενες στη βάση τελευταίων αρχειακών δεδομένων, αμφισβητούν θεωρίες άσπρου-μαύρου, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα», λέει στην «Κ» ο αναπληρωτής καθηγητής της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ Ιάκωβος Μιχαηλίδης.

«Υπάρχουν νέα στοιχεία, που δεν δικαιώνουν απολύτως ούτε τη μία ούτε την άλλη πλευρά, και στο συνέδριο θα συζητηθούν και θα αναλυθούν με επιστημονικό τρόπο στοιχεία και για τις δύο προσεγγίσεις», προσθέτει.