Ο ΒΟΡΕΙΟΘΡΑΚΙΩΤΗΣ  ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ (1884 – 1974)
Τα έργα του Κ. Βάρναλη  : Χαρακτηριστικά και αισθητική

Η περιοχή μας τιμά το μεγάλο Δημιουργό

Τα έργα του Βάρναλη κινούνται σε τρεις χώρους: ποίη¬ση, πεζό, κριτικά-αισθητικά. Λυρικός και σατιρικός ποιη¬τής, δυνατός και εύστοχος πεζογράφος, διεισδυτικός και σφαιρικός κριτικός, σ’ όλα τα έργα του υπάρχει η κοινω¬νική ευαισθησία και ματιά, ενώ συναιρεί το ελληνικό με το οικουμενικό, το λαϊκό με το λόγιο, την παράδοση με την πρωτοπορία.
Στην ποίησή του τομή θεωρείται ο «Προσκυνητής» του 1919, που οδηγεί τη μεταγενέστερη δημιουργία του με ένα δρα¬ματικό συμβολισμό στην κοινωνική λειτουργία της τέχνης, ως απελευθερωτή του λαού από το στείρο και αντιδιαλεκτικό ιδεαλισμό.
Λυρισμός, δραματικότητα και σάτιρα αποκαλύπτουν τη δύναμη του ποιητικού, αλλά και του πεζού λόγου του Βάρνα¬λη. Ιδιαίτερα, στο κλασσικό κείμενο της νεοελληνικής πεζο¬γραφίας «Η αληθινή απολογία του Σωκράτη», ο συγγραφέας μετουσιώνει το Σωκράτη σε ένα «απόστολο του ιδεαλισμού και μοναχικό κοινωνικό επαναστάτη» (Θ. Ν.  Μιχαηλίδη).
Στα κριτικά έργα του ο Βάρναλης εφαρμόζοντας τις ιδε¬ολογικές του αρχές, ξαναδιαβάζει το Σολωμό, την κλασική και νεότερη παράδοση μας, συντελώντας στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας.
Ο ποιητής Κώστας Βάρναλης, ξεκινώντας από μια ακραία γωνιά του ελληνικού πολιτισμού, τη Βόρεια Θράκη, με έντο¬νες τις αναμνήσεις της ωραίας πατρίδας του, με χαρακτήρα ανήσυχο και ζωηρό, με ζωή πάντοτε συνεπή και στρατευμέ¬νος στην υπόθεση του λαού, με επαφή απόλυτη με την αρ¬χαιοελληνική και γνήσια νεοελληνική παράδοση, με συναναστροφή με τις ευρωπαϊκές αισθητικές και κοινωνικές από¬ψεις και θεωρίες, είναι ένας γνήσιος νεοέλληνας, ένας κλα¬σικός του νεοελληνικού λόγου στους χώρους της ποίησης, της πεζογραφίας και της κριτικής. Είδε με κάθε δυνατό τρόπο το αισθητικό δημιουργικό φαινόμενο και, όχι μόνο το είδε, αλλά και το πραγμάτωσε. Ίσως οι μελλοντικοί ιστορικοί και γραμματολόγοι, απαλλαγμένοι από τα επικαιρικά κριτήρια, να δούνε σωστότερα αυτόν τον κλασικό μας κολοσσό της Μαύρης Θάλασσας. Είχε την ατυχία να είναι συνεπής και αγωνιστής. Ίσως μια διατύπωση του Χρήστου Κουλούρη να τα περικλείει όλα: «Χωρίς επιτήδευση εμπνέεται από τον η¬ρωισμό μιας αιώνιας προσπάθειας, τραγουδά την πάλη αυτή για την απόκτηση της οριστικής λευτεριάς».
Δεν είναι απλός σατιρικός ποιητής και πεζογράφος. Εί¬ναι η φωνή του λαού και του τόπου του.

Για το Βάρναλη η τέχνη είναι μια αυτόνομη κοινωνική λειτουργία, παράλληλη και όχι επάλληλη με το το (ηθι¬κή, πολιτική, θρησκεία κλπ.) για να το υπηρετεί. «Έχει δικές το επιδιώξεις, που ο βαθμός το πραγμάτωσής το αποτε¬λεί και κριτήριο για την αξιολόγηση των έργων το». Η παι¬δαγωγική αξία το τέχνης είναι τυχαία, κάτι που δεν το επι¬διώκει ο καλλιτέχνης.
Μιλώντας ο Βάρναλης για το αισθητικό φαινόμενο γενι¬κά ή μέσα από το συγκεκριμένες δημιουργίες (αρχαίες και νέες) κάνοντας αναγωγές σε γενικές διαπιστώσεις και αι¬σθητικούς κανόνες, αποδείχτηκε και στο χώρο το αισθητι¬κής και το κριτικής το καινοτόμος και πρωτοπόρος. Γι’ αυτό το λόγο ίσως επιβάλλεται να τονίσουμε την ανάγκη για έκδοση των κριτικών και αισθητικών του μελετών κωδικο¬ποιημένων, για να είναι στη διάθεση του μελετητή. Ίσως αυ¬τό γίνει ένα κίνητρο για βαθύτερη και πλατύτερη μελέτη του βαρναλικού έργου, μελέτη που παράλληλα θα βοηθά και στη μελέτη συνειδητοποίηση του νεοελληνικού προσώπου.

(Συνεχίζεται)