Η περιοχή μας τιμά το μεγάλο Δημιουργό

 Τα τελευταία χρόνια, με πρωτοβουλία του Δικτύου Λόγου και Πράξης και σε συνεργασία με άλλους φορείς και δημιουργούς, οργανώνονται κατά το τρίμηνο Οκτωβρίου – Δεκεμβρίου διάφορες εκδηλώσεις προκειμένου να προβληθεί το έργο και να τιμηθεί κάποιος / κάποια που πρόσφεραν πολλά στο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού όχι μόνο στην περιφέρειά μας αλλά και ευρύτερα. Έτσι κατά τα δύο προηγούμενα χρόνια τιμήσαμε την Κατίνα Βέικου Σεραμέτη και το Στέφανο Ιωαννίδη, με Ημερίδες και ποικίλες εκδηλώσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας.

Φέτος, που συμπληρώνονται εκατόν τριάντα χρόνια από τη γέννηση και σαράντα χρόνια από το θάνατο του Κώστα Βάρναλη, αυτόν επιλέξαμε να τιμήσουμε.

Ο Κώστας Βάρναλης κατάγεται από την Ανατολική Ρωμυλία (ΑΡ) / Βόρεια Θράκη.(ΒΘ). Το Ρωμυλία είναι εξελληνισμός του τουρκικού Ρουμελί = χώρα των Ρωμαίων,
Η περιοχή αυτή αποτελεί το βόρειο τμήμα της ενιαίας Θράκης, μια τεράστια κοιλάδα στην καρδιά της βαλκανικής. Από τα κλασικά χρόνια έχουμε κοντά στους παλαιότερους Θράκες και την ίδρυση πληθώρας σημαντικών ελληνικών αποικιών Σταδιακά υπάρχει πλήρης εξελληνισμός και αργότερα εκχριστιανισμός των κατοίκων. Στα χρόνια του Βυζαντίου  πραγματοποιούν επιδρομές βουλγαρικά φύλα που πάντως αργότερα ενσωματώνονται και ζουν ειρηνικά με τους προηγούμενους κατοίκους της περιοχής. Κατά το 10ο αιώνα παρατηρούνται πάλι έντονες συγκρούσεις Βυζαντινών και Βουλγάρων. Κάτω όμως από την οθωμανική απειλή και κατάληψη ενώνονται, και συνεργάζονται ειρηνικά ως το 19ο αιώνα. Τότε, με τις εθνικιστικές εξάρσεις και τις παρεμβάσεις των μεγάλων δυνάμεων, αρχικά η περιοχή αυτονομείται (1878) και στη συνέχεια (1885) πραξικοπηματικά προσαρτάται στη Βουλγαρία. Σιγά σιγά οι Έλληνες μπαίνουν στο περιθώριο, ενώ από το 1906 αρχίζει μεγάλος διωγμός από τις πατρογονικές τους εστίες. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου με τη συνθήκη του Νεϋγύ του 1920 επιτράπηκε η εθελούσια μετακίνηση πληθυσμών από Βουλγαρία σε Ελλάδα και το αντίστροφο.

Ο Κώστας Βάρναλης γεννήθηκε το 1883/84 στον Πύργο της Ανατολικής Ρωμυλίας / Βόρειας Θράκης. Μετά το Δημοτικό φοιτά στα πασίγνωστα Ζαρίφεια Διδασκαλεία της Φιλιππούπολης, γίνεται –  όταν αποφοιτά – δάσκαλος στον Πύργο. Ο πατέρας του ήταν από την Βάρνα (απόπου το επώνυμο Βάρναλης), παίρνει υποτροφία από την κοινότητα Βάρνας και το 1903 βρίσκεται στην Αθήνα και εγγράφεται στη Φιλοσοφική, ενώ στην πατρίδα του αρχίζουν οι ταραχές. Στην Αθήνα έχουμε τους αγώνες για το Δημοτικισμό.

Ο Βάρναλης δεν ξέκοψε την επαφή του με την πατρίδα του. Στον Πύργο περνούσε κάθε χρόνο τις διακοπές του, έτσι έτυχε το 1906 το καλοκαίρι με τους ‘αυθόρμητους’ βουλγαρικούς ανθελληνικούς διωγμούς. Στα “Φιλολογικά Απομνημονεύματά” του που κυκλοφόρησαν μετά θάνατο μπορούμε να δούμε πολλές λεπτομέρειες από τη ζωή του ίδιου του Βάρναλη και των Ελλήνων γενικότερα στη Βόρεια Θράκη.

Ο Κώστας Βάρναλης από το 1904 που εξέδωσε την ποιητική του συλλογή “Κηρήθρες” ως το θάνατό του (16 Δεκεμβρίου 1974) ασχολήθηκε και διακρίθηκε στην ποίηση, στο πεζό, στα κριτικά – αισθητικά κείμενα. Λυρικός και σατιρικός ποιητής, δυνατός και εύστοχος πεζογράφος, διεισδυτικός και σφαιρικός κριτικός, σε όλα τα έργα του ο Βάρναλης δείχνει κοινωνική ευαισθησία και ματιά, ενώ συναιρεί το ελληνικό με το οικουμενικό, το λαϊκό με το λόγιο, την παράδοση με την πρωτοπορία.

Ιδεολόγος αγωνιστής, πιστεύει στον κοινωνικό και απελευθερωτικό ρόλο της τέχνης, παλεύοντας το στείρο και αντιδιαλεκτικό ιδεαλισμό.

Ο σύγχρονος άνθρωπος πολλά έχει να κερδίσει όταν έρθει σε επαφή με το ριζοσπαστικό πνεύμα του Βάρναλη. Ειδικά εμείς, εδώ στο  χώρο της Θράκης και ευρύτερα της Μακεδονίας, που έχει κατακλυσθεί τα τελευταία εκατό χρόνια από πρόσφυγες της Βόρειας και Ανατολικής Θράκης, στο έργο του Κώστα Βάρναλη θα συναντήσουμε τις ρίζες μας, την ψυχή των προγόνων μας, για να εισπράξουμε δύναμη και έμπνευση στον αγώνα για δικαιότερη και ομορφότερη ζωή.

Με μια σειρά κειμένων που θα δημοσιεύσω στο επόμενο διάστημα του 2014 στα μέσα ενημέρωσης της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης θα προσπαθήσω να φωτίσω το πλούσιο και χρήσιμο έργο του μεγάλου συμπατριώτη μας – πλην οικουμενικού ανθρώπου Κώστα Βάρναλη.

Θανάσης Μουσόπουλος

Το τριήμερο 15 – 16 – 17 Δεκεμβρίου 2014 θα πραγματοποιηθούν τιμητικές εκδηλώσεις με την ευκαιρία των σαράντα χρόνων από το θάνατο του μεγάλου βορειοθρακιώτη Κώστα Βάρναλη – που έφυγε από τη ζωή στις 16 Δεκεμβρίου 1974. Η πρωτοβουλία ανήκει στο Δίκτυο Λόγου και Πράξης με τη συνδρομή του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης.