ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ ΩΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ

της Δήμητρας Αγιαννίτου

Εισήγηση στο τμήμα Ιστορίας Πολιτισμού Θράκης

Διδάσκων : Θανάσης Μουσόπουλος

Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης – 28 Ιανουαρίου 2015

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, με την ευκαιρία του εορτασμού των Τριών Ιεραρχών – προστατών των Γραμμάτων και της Παιδείας, στα πλαίσια του μαθήματος, που αναφέρεται κατά το τρέχον ακαδημαϊκό έτος στο παιδί και στον έφηβο, πραγματοποιήθηκε εισήγηση από τη σπουδάστρια Δήμητρα Αγιαννίτου και ακολούθησε συζήτηση εποικοδομητική σχετικά με το θέμα της εισήγησης. Παραθέτουμε αποσπάσματα χαρακτηριστικά από την εργασία της κας Αγιαννίτου, την οποία ευχαριστώ και συγχαίρω θερμά.

Η σπουδάστρια Δήμητρα Αγιαννίτου  γεννήθηκε στον Πολύανθο της Κομοτηνής το 1962, αποφοίτησε από το Λύκειο του Ιάσμου και εισήχθηκε στη Θεολογική σχολή του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.                     Αποφοίτησε το 1986 και από το 1990 εργάζεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα τελευταία 19 χρόνια υπηρετεί στο 3ο ΓΕΛ Ξάνθης.

Θαν. Μουσόπουλος

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ ΩΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ

Κανένας δεν μπορεί να ἀρνηθεῖ ὅτι οἱ τρεῖς Ἱεράρχες μποροῦν νά σταθοῦν ὡς ὁδηγοί τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου. Αὐτοί περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλον ἀντιμετώπισαν τόν ἄνθρωπο μέ ἕνα τρόπο ἀκριβῆ καί ὑπεύθυνο. Τόν εἶδαν ὡς ἕνα ὄν μέ ἀπεριόριστη ἀξία, πλασμένο ἀπό τό Θεό γιά νά γίνει Θεός! Δέν τόν μελέτησαν μόνο μέ τή θεωρία, τόν βοήθησαν καί μέ τήν πράξη. Ἡ ζωντανή, ὁλοκληρωμένη καί ἀναγεννημένη προσωπικότητά τους περιέλαβε τόν ἄνθρωπο ὡς σύνολο. Τόν ἄνθρωπο μέ ὅλες τίς ἀξίες του:

παιδεία, τέχνη, ἐργασία, κοινωνικότητα, οἰκογένεια, πατρίδα.
Ἀγάπησαν ὅ,τι ὡραῖο καί ἀληθινό ὑπάρχει στόν ἄνθρωπο. Καί μάλιστα, ἰδιαιτέρως στό νέο ἄνθρωπο. Τό παιδί. Τό μαθητή. Γι’αὐτό καί ἡ διδασκαλία τους εἶναι πολύτιμη για αυτούς  πού καθοδηγούν τό σύγχρονο νέο ἄνθρωπο.

Σκοπός της αγωγής, κατά τον Μέγα Βασίλειο,  είναι να καταστήσει τον άνθρωπο αντάξιο της θείας καταγωγής του, αλλά και του θείου προορισμού του. Όχι μόνο να γίνει ισχυρή προσωπικότητα για να δράσει και να προσφέρει στην κοινωνία, αλλά και να κατασταθεί «συμπολίτης την Αγίων και οικείος  του Θεού». Ἡ ομοίωση προς τον Θεό και τελικά ἡ θέαση πρέπει να είναι ἡ κύρια επιδίωξη του ανθρώπου επί τις γης  και της αγωγής του.

Ὁ άνθρωπος, ὁ κάθε άνθρωπος, και ὁ μικρός μαθητής, είναι «θεός κεκελευσμένος». Ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε πόσο άπλαστη και απαλή είναι ἡ παιδική ψυχή και μαλακή σαν τον κερί.  Τα μαθήματα αρετής πού θα εντυπωθούν στο παιδί από την παιδική ηλικία είναι ανεξάλειπτα. Νά μήν ξεχνᾶμε ποτέ ὅτι ἡ ἀγωγή, σημειώνει ο Χρυσόστομος, λόγῳ τῆς ἀστάθειας πού χαρακτηρίζει τά παιδιά καί τούς νέους, δέν ἔχει ἄμεσα ἀποτελέσματα. Οἱ στόχοι της εἶναι μακροπρόθεσμοι.Ὁ παιδαγωγός βλέπει περισσότερο τό μέλλον τοῦ παιδιοῦ καί λιγότερο τό παρόν. Γι’ αὐτό καί δέν παρασύρεται, οὔτε ἀπογοητεύεται ἀπό τίς τωρινές παρεκτροπές τοῦ παιδιοῦ, ἀλλ’ αἰσιοδοξεῖ πάντοτε καί ἐλπίζει. Ὁ καλός παιδαγωγός σπέρνει ταπεινά καί μέ ὑπομονή τό σπόρο τοῦ καλοῦ καί ἀναθέτει τήν καρποφορία στήν καλή θέληση τοῦ παιδιοῦ, στήν πάροδο τοῦ χρόνου καί στή χάρη τοῦ Θεοῦ.
Ἡ Παιδεία πρέπει νά εἶναι δρόμος ἀπελευθέρωσης καί ὄχι δουλείας, ὄχι καθημερινός θάνατος καί μιζέρια! Ἄς κάνουμε τήν Παιδεία ὅπλο δικαιοσύνης καί ὄχι θανάτου”. (Γρηγόριος ο Θεολόγος)
ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ  Νά γίνεται μέ εὐχάριστο τρόπο ἡ διδασκαλία μας. Μάθημα πού γίνεται μέ τό ζόρι, δέν μπορεῖ ν’ἀφήσει τίποτε, ἀλλά ἐκεῖνα πού διδάσκονται μέ χάρη και εὐχαρίστηση μπαίνουν στίς ψυχές τῶν παιδιῶν μας, παραμένουν γιά μεγάλο χρονικό διάστημα στό νοῦ τῶν μαθητῶν.

Μεγάλη βαρύτητα δίνεται στο κεφάλαιο του ελέγχου και του επαίνου.

Γρηγόριος: Ὅπως στά σώματα δέν προσφέρεται ἡ ἴδια τροφή καί τά ἴδια φάρμακα, ἔτσι καί τά ἐλαττώματα τῶν ἀνθρώπων, δέν ἀντιμετωπίζονται μέ τόν ἴδιο τρόπο. Ἄλλοι εἶναι ὀκνηροί καί δυσκίνητοι, ὁπότε χρειάζεται νά τούς κεντρίζουμε, ἐνῶ ἄλλοι εἶναι θερμόαιμοι καί βιαστικοί, ὁπότε χρειάζονται χαλινάρι. Ἄλλους ὠφελεῖ ὁ ἔπαινος καί ἄλλους ἡ ἐπίπληξη, ὅταν καί τά δύο γίνονται τήν κατάλληλη στιγμή. Ἄλλους διορθώνει ἡ παρηγοριά καί ἄλλους ἡ ἐπίπληξη.
Ἰωάννης: Κι ἄν ἀκόμη οἱ ἔπαινοι δέν εἶναι ἀπολύτως δίκαιοι, χρησιμοποιοῦνται κατ’οἰκονομίαν, διότι προετοιμάζουν τό ἔδαφος γιά ν’ἀκολουθήσουν τά λόγια μας. Διότι ἐκεῖνος πού ἀπό τήν ἀρχή ἀπευθύνει συστάσεις πού δυσαρεστοῦν, ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα νά μήν τόν ἀκοῦν οἱ ἀδύνατοι κατά τή θέληση. Γενικά, τίς προτροπές πρός τό καλό νά τίς κάνουμε μαζί μέ ἐπαίνους, διότι ἔτσι γίνονται καί εὐπρόσδεκτες, ὅταν δηλαδή ὑποκινοῦμε τό ζῆλο αὐτῶν τῶν ἴδιων πού συμβουλεύουμε Πές του, γιά παράδειγμα, ἕνα μικρό ἔπαινο, πού μπορεῖς νά πλέξεις ἀπό τά ἄλλα προτερήματα πού ἔχει.

Νά δώσουμε πολλή σημασία στήν ἐνθάρρυνση. Ἐκεῖνος πού δέν κατόρθωσε ἀπολύτως τίποτε, γίνεται ὀκνηρός καί χάνει γρήγορα τό θάρρος του. Ἐκεῖνος ὅμως πού συνειδητοποίησε ὅτι ἐκτέλεσε μέ ἐπιτυχία ἔστω μία ἐντολή, παίρνοντας ἀπ’ αὐτή θάρρος, θά προχωρήσει μέ μεγαλύτερο ζῆλο πρός τήν πραγματοποίηση καί τῶν ὑπολοίπων.
Συχνά οι Πατέρες αναφέρονται στη σχέση δασκάλου – μαθητή και στο ρόλο της προσωπικότητας του δασκάλου.
Ἰωάννης: Πολλοί μαθητές μας παραπονιοῦνται πώς τούς φερόμαστε μέ τρόπο πού μᾶς κάνει ἀνάξιους σεβασμοῦ. Κι ἔχουν δίκιο γιατί ἐμεῖς εἴμαστε πρότυπο γι’ αὐτούς κι ἐκεῖνοι προσπαθοῦν νά ἐξομοιώσουν τή συμπεριφορά τους μέ τή δική μας.
Βασίλειος : Πράγματι, εἶναι καθοριστική ἡ δύναμη τοῦ παραδείγματος. Ἡ ἀξιοπιστία τοῦ δασκάλου καθιστᾶ εὐπρόσδεκτο τό λόγο του καί προετοιμάζει τούς μαθητές νά προσέξουν περισσότερο.  Εἶναι γενική ἀρχή, ὅτι ἐκεῖνος πού ἄρχεται, γίνεται ὅ,τι κι ἐκεῖνος πού ἐπιστατεῖ καί ἄρχει. Ἐκεῖνος, λοιπόν, πού παιδαγωγεῖ πρέπει νά θυμᾶται τήν ἐντολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: “Τύπος γίνου τῶν πιστῶν”, παρέχοντας ὡς ὑπόδειγμα τή δική του ζωή. Ἀκόμη κι ὅταν σιωπᾶ ὁ δάσκαλος, τό παράδειγμα τῶν ἔργων του θά εἶναι διδασκαλία, ἰσχυρότερη ἀπό κάθε προφορικό λόγο.
Γρηγόριος: Ἄριστη διδασκαλία εἶναι τό νά διδάσκεται κανείς μέ ἔργα καί λόγια κι ὄχι μόνο μέ λόγια. Ἤ νά μή διδάσκεις καθόλου ἤ νά διδάσκεις μέ τή συμπεριφορά σου. Νά μήν προσελκύεις μέ τό ἕνα χέρι καί μέ τό ἄλλο νά ἀπωθεῖς.

Ὅμως, πρέπει νά ἐνδιαφερθοῦμε καί για τό μέλλον τῶν μαθητῶν μας.Ὁ δάσκαλος ὀφείλει νά διακρίνει ἐγκαίρως τίς κλίσεις τῶν μαθητῶν του καί νά ὑποδεικνύει, ὅταν φθάσουν στήν κατάλληλη ἡλικία, ποιόν κλάδο καί ποιό ἐπάγγελμα ν’ἀκολουθήσουν, ἀφοῦ ὅ,τι γίνεται μέ τίς ὑποδείξεις τῆς φύσης πετυχαίνει, ἐνῶ ὅ,τι εἶναι ἀντίθετο μ’αὐτήν, ἀποτυχαίνει.
Οι τρεις μεγάλοι ιεράρχες είναι δωρεά του  Θεού στους Χριστιανούς και σε όλη την ανθρωπότητα. Δωρεά ιδιαίτερη στους νέους γιατί μόνο αυτοί μπορούν   να δροσίσουν την πνευματική ξηρασία της εποχής μας.Αν  μαθητεύσουμε κοντά τους , θα γίνουμε , ανάλογα με την προσπάθειά του ο καθένας, μέτοχοι στο ιερό τους μεγαλείο.

Δήμητρα Αγιαννίτου