Μέσα στην πληθώρα, στον καταιγισμό των μυθιστορημάτων που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά, αντιγράφοντας τα περισσότερα τις ελληνικές ή ξένες τηλεοπτικές σειρές, είναι θέμα πολλές φορές τύχης να πέσεις πάνω σε κάποιο βιβλίο που αξίζει τον κόπο να διαβάσεις.

Έτσι περίπου διάβασα το μυθιστόρημα του Πασχάλη Μαγγίδη «Δεύτερη Ευκαιρία», εκδ. Ιωλκός, 2010, σελ. 303. Είχα μάλιστα την πρωτοβουλία και χαρά να το παρουσιάσω στο κοινό της Ξάνθης, στις 15 Οκτωβρίου 2011.

 Θεωρώ σκόπιμο να παραθέσω περιληπτικά κάποια σημεία της εισήγησής μου. Προηγείται σύντομο βιογραφικό, που δημοσιεύτηκε στον τύπο.

 Ο Πασχάλης Μαγγίδης γεννήθηκε σ’ ένα χωριό της επαρχίας Νέστου Καβάλας, τελείωσε το τμήμα Οικονομικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, υπηρέτησε στο Υπουργείο Οικονομικών, απόπου συνταξιοδοτήθηκε με το βαθμό του Διευθυντή. Έλαβε δίπλωμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στον τομέα της Δημόσιας Οικονομίας. Το πρώτο μυθιστόρημά του είναι η «Δεύτερη Ευκαιρία», ενώ ήδη επίσης από τις εκδόσεις Ιωλκός εκδόθηκε το δεύτερο μυθιστόρημά του «Στη χάση του φεγγαριού». Στα γραπτά του ο Π. Μαγγίδης προσεγγίζει τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου μέσα από το δίπολο έρωτας – θάνατος, φιλία – προδοσία. 

 Δύο σημεία θα ήθελα να διασαφηνίσω από την αρχή, χρήσιμα για τον αναγνώστη ενός λογοτεχνικού έργου, ειδικότερα ενός πεζογραφήματος : 1) τα σχετικά με την κριτική διαδικασία και 2) όσον αφορά τη σημασία της πεζογραφίας.

  Για να κρίνουμε ένα λογοτεχνικό κείμενο, προηγείται η ανάγνωσή του, πράγμα που είναι μια πνευματική διαδικασία. Κατανοούμε την υπόθεση του έργου και το αναπλάθουμε με τη φαντασία μας, ο καθένας ‘διαβάζει’ διαφορετικό βιβλίο. Ο αναγνώστης / η αναγνώστρια αναπτύσσει ένα διάλογο με το κείμενο, σχολιάζει και νοηματοδοτεί σύμφωνα με τις δικές του προσλαμβάνουσες τον κόσμο του βιβλίου. Εξηγεί, προβληματίζεται, αναλύει πρόσωπα και γεγονότα, ερμηνεύει αυτό που προσωπικά καταλαβαίνει. Το τελευταίο που κάνει ο αναγνώστης – όχι πάντοτε – είναι να αποτιμήσει την αξία του λογοτεχνικού έργου. Αυτό το τελευταίο σημείο αναλαμβάνει ο κριτικός και ο ιστορικός της λογοτεχνίας.

  Λέγοντας πεζογραφία, εννοούμε το μυθιστόρημα, το διήγημα και τη νουβέλα. ‘Ο πεζός λόγος’, όπως διατυπώνει ο Σπύρος Πλασκοβίτης στο περίφημο βιβλίο του «Η Πεζογραφία του Ήθους», ‘έχει ένα βαρύ προνόμιο : Είναι από τη φύση του και την καταγωγή του προπάντων κοινωνικό λειτούργημα’. Ο πεζογράφος ακούει την κοινωνία και απευθύνεται στον άνθρωπο της κοινωνίας. Επιπλέον, οι μεγάλοι πεζογράφοι είναι και φιλοσοφικοί συγγραφείς. Δανείζομαι μία θέση του Πλασκοβίτη : ‘Η αποστολή που έδωσαν στον εαυτό  τους οι κορυφαίοι πεζογράφοι του ήθους είναι καθαυτό αποστολή των ανθρωπιστικών φιλοσόφων – δηλαδή, η διέγερση και η ύψωση της κοινής συνείδησης, ο εξαναγκασμός της, με την πειθώ και το διάλογο, να γνωρίσει και να τοποθετηθεί. Έτσι η «ιδεατή πολιτεία» παραμένει στο βάθος σκοπός και ελπίδα των πεζογράφων αυτής της κατηγορίας, όπως ήταν καθαρή επιδίωξη και των φιλοσόφων του ανθρωπισμού’. Και παρακάτω παρατηρεί ότι ενώ στο κλασικό μυθιστόρημα το ερώτημα που προσπαθούσε να απαντήσει ο πεζογράφος ήταν «Πώς συμπεριφέρεται ο άνθρωπος;», από τον Ντοστογιέφσκι και πέρα το ερώτημα είναι «Γιατί συμπεριφέρεται έτσι ο άνθρωπος;»

   Τα παραπάνω σχόλια, έχουν νόημα κυρίως όσον αφορά την πληθώρα των ‘μυθιστορημάτων των 500 σελίδων’ που στο μεγαλύτερο ποσοστό τους πόρρω απέχουν από τα κριτήριά μου. Πολλά ευπώλητα περιλαμβάνονται στο σωρό των ‘δήθεν’…

   Το μυθιστόρημα του Πασχάλη Μαγγίδη «Δεύτερη Ευκαιρία» το διάβασα χωρίς να γνωρίζω το συγγραφέα του και το βρήκα αμέσως ενδιαφέρον. Θεώρησα ότι ανταποκρίνεται στις απόψεις μου. Μάλιστα, επειδή πιστεύω ότι η αξία ενός λογοτέχνη φαίνεται από το δεύτερο βιβλίο του, συγκινήθηκα όταν άρχισα να διαβάζω και το δεύτερο μυθιστόρημά του «Στη χάση του φεγγαριού», σελ. 349, πάλι από τις εκδόσεις Ιωλκός, που εκδόθηκε τον Ιούλιο 2011.

  Θα ήθελα να αναφέρω ενδεικτικά και επιλεκτικά κάποιους άξονες και κάποιους οδοδείκτες του μυθιστορήματος «Δεύτερη Ευκαιρία», για να βοηθήσω το μελλοντικό αναγνώστη του.

–         Ο ήρωας από μικρός νιώθει μόνος και ξένος. Αντίδοτο στη μοναξιά του είναι το διάβασμα. Ο ρόλος του δασκάλου πολύ σημαντικός στην ενδυνάμωση του μαθητή. Άλλο γνώση και άλλο παιδεία.

–         Συχνά στη ζωή μας σπουδαίο ρόλο παίζει η τύχη, ανατρέποντας τα πάντα.

–         Στο βιβλίο αναφέρεται η Ξάνθη, σαν τόπος εξορίας τότε υπαλλήλων και στρατιωτών.

–         Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί φράσεις και στίχους, που επικαλούνται οι ήρωές του.

–         Αποδεικνύεται φιλόσοφος της ζωής, «Η ζωή δίνει πολλές ευκαιρίες. Θα υπάρξει κι άλλη. Την πόρτα δεν την κλείνει η ζωή, εμείς την κλείνουμε. Σ’ αυτή την περίπτωση η δυστυχία έχει δύο θετικά στοιχεία: να χτίσεις τη ζωή σου από την αρχή και να δεις τη ζωή με διαφορετικό μάτι» (υπογραμμίζω εγώ, ανάγοντας τούτη τη φράση στο ουσιαστικό θέμα της σύγχρονης ‘κρίσης’, σελ. 138).

–         Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων μας πρωταρχικός είναι ο ρόλος της φιλίας, η συμπαράσταση

–         Από τους θεούς του Ολύμπου που πέθαναν και στη θέση τους μπήκε ο Ιησούς, δύο ελάσσονες θεοί γλίτωσαν, η Τύχη και ο Έρωτας.

–         Πολλοί είναι οι σπουδαγμένοι χωρίς Παιδεία

–         Ο Θάνατος και η Ζωή είναι αλληλένδετες έννοιες. Ζωή είναι μελέτη Θανάτου.

–         Η τέχνη είναι απαραίτητος δρόμος για να γνωρίσουμε τη ζωή και το θάνατο.

–         Είναι απαραίτητη η εξοικείωση με το θάνατο. Φεύγουμε από τη ζωή, χωρίς να έχουμε δώσει απαντήσεις σε βασανιστικά και ουσιώδη ερωτήματα.

  Το μυθιστόρημα του Πασχάλη Μαγγίδη «Δεύτερη Ευκαιρία» με βοήθησε να φωτίσω πολλά σημεία της καθημερινότητάς μου. Το διάβαζα και έλεγα, μα μπορούν να συμβούν αυτά τα πράγματα. Κι όμως η ζωή έχει ξεπεράσει δυστυχώς την ανθρώπινη φαντασία…

Ξάνθη, 24 Οκτωβρίου 2011