Χρησιμοποιείς μια εφαρμογή στο κινητό σου τηλέφωνο, κλείνεις ένα ραντεβού, παραγγέλνεις ένα προϊόν, κάνεις μια κράτηση. Ολες αυτές οι απλές καθημερινές ενέργειες του κάθε ανυποψίαστου πολίτη μπορεί να οδηγούν στη δημιουργία ενός ψηφιακού φακέλου, που περιλαμβάνει τις καταναλωτικές του συνήθειες, τις περιοχές που κινείται, τα θρησκευτικά του πιστεύω, τις πολιτικές και κοινωνικές του απόψεις, την κατάσταση της υγείας του, τις σεξουαλικές του προτιμήσεις! Υπερβολές; Μη βιαστείτε να απαντήσετε «ναι». «Κάθε φορά που χρησιμοποιούμε τα τηλέφωνά μας, ένας μεγάλος αριθμός σκιωδών οντοτήτων που είναι σχεδόν άγνωστες στους καταναλωτές, λαμβάνουν προσωπικά δεδομένα σχετικών με τα ενδιαφέροντα, τις συνήθειες και τη συμπεριφορά μας. Πρόκειται για παράγοντες που αποτελούν μέρος της βιομηχανίας ψηφιακού μάρκετινγκ και διαφημιστικής τεχνολογίας (adtech), οι οποίοι χρησιμοποιούν αυτές τις πληροφορίες για να μας εντοπίζουν σε όλες τις συσκευές, προκειμένου να δημιουργήσουν ολοκληρωμένα προφίλ για κάθε μεμονωμένο καταναλωτή. Αυτά τα προφίλ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξατομίκευση της διαφήμισης, αλλά και για άλλους σκοπούς, όπως διακρίσεις, χειραγώγηση και εκμετάλλευση», σημειώνει σε πρόσφατη ανακοίνωσή του το Νορβηγικό Συμβούλιο Καταναλωτών.

Η νορβηγική οργάνωση δεν στηρίζεται σε κάποια εκτίμηση ή διαίσθηση. Εχοντας την οικονομική δυνατότητα, καθώς επιχορηγείται και από το κράτος, ανέθεσε σε εξειδικευμένη εταιρεία να ελέγξει τι γίνεται ειδικά με τις εφαρμογές (app) των κινητών τηλεφώνων. Η εταιρεία ακτινογράφησε δέκα δημοφιλείς εφαρμογές και βρήκε πλήθος από «σκιές» που χορεύουν στο ψηφιακό σκοτάδι, υφαρπάζοντας ευαίσθητα δεδομένα του χρήστη. Συγκεκριμένα, βρέθηκαν ψηφιακά ίχνη για τουλάχιστον 135 διαφορετικά τρίτα μέρη-εταιρείες που ασχολούνται με τη διαφήμιση ή τη δημιουργία προφίλ συμπεριφοράς, που τροφοδοτούνται από τα 10 app. Το Android Advertising ID, το οποίο επιτρέπει στις εταιρείες να παρακολουθούν τους καταναλωτές σε διάφορες πλατφόρμες, μετέφερε δεδομένα σε τουλάχιστον 70 διαφορετικά τρίτα μέρη! Mάλιστα, τα στοιχεία συνοδεύονταν συχνά με την τοποθεσία GPS και τη διεύθυνση IP, έτσι ώστε ο συνδυασμός όλων αυτών να επιτρέπει την παρακολούθηση μεταξύ εφαρμογών και συσκευών και τη σκιαγράφηση μιας ολοκληρωμένης εικόνας για κάθε καταναλωτή. Το app Grindr, που χρησιμοποιείται για ραντεβού, μοίραζε σε μεγάλο αριθμό τρίτων οντοτήτων πληροφορίες, που περιλαμβάνονταν στοιχεία θέσης, ηλικίας, φύλου, καθώς και σεξουαλικού προσανατολισμού. Εταιρεία συνδεδεμένη με το Twitter διαμοίρασε στοιχεία στις μεγάλες εταιρείες Apptech και OpenX. Αλλο app για ραντεβού μεταβίβασε μεγάλες ποσότητες πληροφοριών σχετικά με τη σεξουαλικότητα, τη χρήση ναρκωτικών, τις πολιτικές απόψεις. Η διαφημιστική εταιρεία της Google DoubleClick πήρε πληροφορίες από οκτώ εφαρμογές, ενώ το Facebook από εννέα εφαρμογές. Οπως σημειώνει το Νορβηγικό Συμβούλιο Καταναλωτών (ΝΣΚ) «η νομική ανάλυση των διαπιστώσεων αυτών δείχνει ότι ένα μεγάλο μέρος αυτής της ανταλλαγής και επεξεργασίας δεδομένων φαίνεται να είναι παράνομο σύμφωνα με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR)».

«Εκτός ελέγχου»

Ο τίτλος της μελέτης είναι ενδεικτικός: «Εκτός ελέγχου». Ας σημειωθεί πως τα περιστατικά μαζικής πώλησης (ή υποκλοπής) ολοκληρωμένων προφίλ πολιτών είναι πολλά σε διεθνές επίπεδο και οι ενδιαφερόμενοι μπορεί να είναι πολλοί και πέρα από τη σφαίρα της διαφήμισης. Ασφαλιστικές εταιρείες, ιδιωτικοί ντετέκτιβ, εργοδότες, εταιρείες πολιτικής επίδρασης, υπηρεσίες ασφαλείας, βλέπουν τέτοιες βάσεις δεδομένων ως ψηφιακό… ξερολούκουμο.

Καθώς τo ΝΣΚ είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Καταναλωτών (BEUC) ενημέρωσε τις καταναλωτικές οργανώσεις των άλλων χωρών και χτύπησε καμπανάκι. «Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, η συνεχής παρακολούθηση και η κατάρτιση προφίλ των καταναλωτών, τα οποία αποτελούν τον άξονα του σημερινού οικοσυστήματος της σύγχρονης τεχνολογίας διαφήμισης, αποτελούν από τη φύση τους πρακτικές εκμετάλλευσης, οι οποίες δεν τηρούν τον ΓΚΠΔ», λέει στην «Κ» η κ. Βίκυ Τζέγκα, νομικός σύμβουλος της Ενωσης Καταναλωτών για την Ποιότητα Ζωής (ΕΚΠΟΙΖΩ). «Παρότι η έρευνα διεξήχθη στη Νορβηγία, οι εφαρμογές που εξετάστηκαν (Grindr) λειτουργούν και στην Ελλάδα, ενώ οι εταιρείες τεχνολογιών διαφήμισης που οι καταγγελίες του ΝΣΚ αφορούν, είναι πολύ πιθανό, επίσης, να επεξεργάζονται τα δεδομένα των Ελλήνων καταναλωτών», συμπληρώνει.

Γι’ αυτό τον λόγο η ΕΚΠΟΙΖΩ ενημέρωσε για την έρευνα την Εθνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, θέτοντας προφανώς το ζήτημα της διερεύνησης του τι ισχύει στην Ελλάδα και της λήψης των απαραίτητων μέτρων. Παρόμοιες πρακτικές, τονίζει η κ. Τζέγκα, «παραβιάζουν κατάφωρα και συστηματικά τις αρχές θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών».

kathimerini.gr