Το ερώτημα μοιάζει ρητορικό και η απάντηση αυτονόητη. Ωστόσο, τριάμισι χρόνια στη δημαρχία της Αθήνας, αν για κάτι μπορώ να σας διαβεβαιώσω είναι ότι τα αυτονόητα αποδεικνύονται και τα πιο δύσκολα.

Για να γίνω συγκεκριμένος.

Είναι προφανές ότι θέλουμε δήμους που να είναι υγιή κύτταρα δημοκρατίας και δυναμικής ανάκαμψης από την κρίση. Είναι εξίσου προφανές, για κάθε καλόπιστο πολίτη αυτού του τόπου, ότι, τα τελευταία χρόνια της μεγάλης οικονομικής, κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης, οι δήμοι –οι περισσότεροι πάντως– ήταν εκείνοι που κράτησαν τις πόλεις όρθιες. Στήριξαν έμπρακτα τον πολίτη, κάνοντας προτεραιότητα την κοινωνική πολιτική και αναζητώντας αποτελεσματικά λύσεις στα οξύτατα προβλήματά του, την ώρα που το κεντρικό κράτος αδυνατούσε να ανταποκριθεί και οι κεντρικές κοινωνικές δομές κατέρρεαν.

Όπως είναι εξίσου προφανές ότι, σε μια κρίσιμη εποχή κατά την οποία απουσίαζε ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης για έξοδο από την κρίση, πολλοί δήμοι στρώθηκαν στη δουλειά και υιοθετώντας νέες αντιλήψεις, μια διαφορετική πολιτική κουλτούρα, στόχευσαν σ’ ένα δικό τους σχέδιο ανάκαμψης, παραγωγικό και λειτουργικό.

Αυτό πράξαμε και στον Δήμο Αθηναίων. Εξορθολογίσαμε τη διοίκηση, νοικοκυρέψαμε τα οικονομικά, αναζητήσαμε εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης, κάναμε προτεραιότητά μας τη διαφάνεια, βάλαμε με στοχευμένες κινήσεις και πρωτοβουλίες τα θεμέλια για την ανάκαμψη της τοπικής οικονομίας, σχεδιάσαμε παρεμβάσεις στο θέμα της απασχόλησης, επιδιώξαμε διευρυμένες και λειτουργικές συμμαχίες.

Ανήκουμε σε εκείνους που πιστεύουν ότι οι δήμοι πρέπει να λογοδοτούν στους δημότες και μόνον. Ότι η πλήρης και ανεμπόδιστη πρόσβαση στα καίρια στοιχεία του δήμου από τον κάθε δημότη ισοδυναμεί με 100 ελεγκτικούς μηχανισμούς και άλλους τόσους ελεγκτές, καθώς είναι πλέον απόλυτα σαφές ότι η πολυνομία και οι διαρκείς ελεγκτικοί μηχανισμοί στο μόνον που οδηγούν είναι στην αδιαφάνεια. Πεποίθησή μας είναι ότι οι δήμοι πρέπει να απαλλαγούν από την παράνοια του δαιδαλώδους γραφειοκρατικού μηχανισμού. Από άχρηστα όργανα, ελεγκτικούς μηχανισμούς, περιττά διοικητικά βάρη.

Για να δώσω δύο παραδείγματα από τον δήμο Αθηναίων: Πόσοι γνωρίζετε ότι απαιτούνται 100 υπογραφές για μια απλή μετάταξη υπαλλήλου; Ότι το 50% του οδικού δικτύου δεν ελέγχεται από τον Δήμο των Αθηναίων; Ή τα δεκάδες εμπόδια που υπάρχουν για την πολυπόθητη απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων; Και πολλά άλλα, εξίσου δυσλειτουργικά, που τείνουν να οδηγούν κάθε προσπάθεια για δράση στην …αδράνεια!

Το ερώτημα είναι συνεπώς: Τι είδους δήμους θέλουμε; Τι ρόλο θέλουμε να διαδραματίσουν στην εποχή μας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και στην άσκηση ουσιαστικών τοπικών οικονομικών πολιτικών; Το ερώτημα είναι κρίσιμο, γιατί κρίσιμη και κομβική είναι και η περίοδος που διανύουμε. Καθώς, προφανώς δεν βρίσκονται όλοι οι δήμοι στην ίδια κατάσταση.

Γιατί, λοιπόν, σήμερα ένας δήμος βρίσκεται σε καλή οικονομική κατάσταση, ενώ και ο ακριβώς διπλανός του είναι βυθισμένος στα χρέη. Πώς έφτασαν να χρεοκοπούν οι δήμοι;

Η χρεοκοπία, όπου έγινε, έγινε με ευθύνη συγκεκριμένων αιρετών αρχόντων, αλλά και με συνενοχή της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του κράτους, των ελεγκτικών μηχανισμών και σημαντική ανοχή των δημοτών. Η μέθοδος απλή: Σπαταλάμε σήμερα και περιμένουμε την λύση από τον,από μηχανής θεό». Με άλλα λόγια: είτε από το απλόχερο χέρι του υπουργού Εσωτερικών, ο οποίος «κατόπιν ενεργειών» τοπικού βουλευτή θα έδινε μια έκτακτη χρημοτοδότηση, είτε ζητώντας περισσότερα από τους δημότες με αυξήσεις δημοτικών τελών, είτε περιμένοντας τη λύτρωση των εκλογών και τη παράδοση του υπερχρεωμένου δήμου στο νέο τυχερό ένοικο του δημαρχιακού μεγάρου.

Θέλετε να πάμε στο σκέλος των εξόδων; Προσωπικό που προσλαμβανόταν άκριτα και χωρίς σχεδιασμό, προκειμένου να ικανοποιηθούν πολιτικές εξυπηρετήσεις ευθέως μεταφραζόμενες σε ψήφους. Έσοδα που ποτέ δεν βεβαιώθηκαν, ή ακόμα χειρότερα, δεν εισπράχθηκαν για να ικανοποιήσουν την προσωπική πελατεία και να μην δυσαρεστηθούν οι διάφοροι opinionmakers των μαγαζατόρων, φίλων, συντρόφων ή συνοδοιπόρων. Με μια λέξη, ασυδοσία!

Όσο για τα έργα, πόσα δεν εξαγγέλθηκαν, δημοπρατήθηκαν, τεμαχίστηκαν και ακριβο-συμβασιοποιήθηκαν, μισο-ολοκληρώθηκαν και δεν πληρώθηκαν τελικά, αφήνοντας τρύπα στα άδεια ταμεία του δήμου; Και φυσικά ούτε λόγος για αναζήτηση ευρωπαϊκών ή εθνικών πόρων.

Έτσι χρεοκόπησαν, όσοι δήμοι οδηγήθηκαν εκεί. Και ίσως αρκετοί αναγνωρίζουν σε αυτήν τη σύντομη περιγραφή μια μικρογραφία πολλών από τους λόγους, τις παθογένειες και τις πολιτικές πρακτικές που οδήγησαν τη χώρα στην κρίση και την ύφεση.

Φίλες και φίλοι, όλα αυτά ανήκουν σε μια πολιτική κουλτούρα και πρακτική από την οποία πρέπει πλέον οριστικά, απολύτως ορατά και διακριτά να διαφοροποιηθούμε. Γιατί η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να αναδειχθεί σε όργανο κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής, αιχμή ενός ευρύτερου μεταρρυθμιστικού σχεδίου ανασυγκρότησης.

Ο σοβαρός σχεδιασμός, οι στοχευμένες και συγκροτημένες δράσεις, ο καθημερινός αγώνας, τα καινούργια εργαλεία και μια νέα αντίληψη, μας έδειξαν στον Δήμο Αθηναίων, ότι το ζητούμενο ενός νέου μοντέλου λειτουργίας είναι εφικτό και πραγματοποιήσιμο. Θα μου επιτρέψετε να σας αναφέρω δύο παραδείγματα:

Για το στόχο της διαφάνειας, της παροχής όλων των στοιχείων για δημόσιο έλεγχο και κοινωνική λογοδοσία, έχουμε διαθέσιμο τον προϋπολογισμό σε πραγματικό χρόνο αναρτημένο στο διαδίκτυο. Δώσαμε έτσι τη δυνατότητα στο καθένα να μας ελέγξει και να μας κρίνει! Όποιος επισκέπτης του site θελήσει, μπορεί να δει σήμερα, 18 Ιανουαρίου 2014 τί έχουμε εισπράξει μέχρι τώρα που σας μιλάω και τί έχουμε ξοδέψει από την αρχή του έτους. Να συγκρίνει και να δει σε βάθος αναλυτικά όλα έσοδα και όλες τις δαπάνες από το 2005 έως και το 2013. Αυτό είναι μια σύγχρονη μορφή δημοκρατίας. Μιας δημοκρατίας που επιτρέπει στο καθένα να ελέγχει συνεχώς και αυστηρά τη δημοτική αρχή.

Στο δήμο Αθηναίων προχωρήσαμε επίσης – με επιτυχία- σε ένα μεγάλο και πρωτοποριακό εγχείρημα. Διαχειριστήκαμε μόνοι μας πόρους του ΕΣΠΑ και καταφέραμε σε 13 μήνες να έχουμε εντάξει έργα 120 εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία περιλαμβάνουν αναπτυξιακά έργα υποδομών της πόλης, έργα στήριξης της επιχειρηματικότητας και ενίσχυσης της τοπικής οικονομίας. Είναι το Έργο Αθήνα, ένα πολυεπίπεδο, επιχειρησιακό πρόγραμμα [για την περίοδο 2012- 2020], για την αναβάθμιση της ζωής στην πόλη.

Σήμερα υλοποιούνται ήδη 16 έργα, συνολικού προϋπολογισμού 38 εκατομμυρίων, σε διαφορετικά πεδία και περιοχές του κέντρου της Αθήνας.

Προσπαθούμε να δώσουμε κίνητρα ανάπτυξης στις επιχειρήσεις του κέντρου του λεκανοπεδίου της Αθήνας, εκεί που χτυπά η καρδιά της πρωτεύουσας. Δημιουργούμε κέντρα ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας, φροντίζοντας να αποκαθιστούμε σημαντικά κτίρια του δήμου για να στεγαστούν εκεί οι νέοι επιχειρηματίες. Αμφιβάλλω –θα μου επιτρέψετε να πω– αν θα είχαμε την ίδια αποτελεσματικότητα, στην περίπτωση που το κράτος έκανε τη διαχείριση του προγράμματος.

Το σύνθετο στρατηγικό μας πρόγραμμα [το Έργο Αθήνα] αποτελεί για το δήμο Αθηναίων βασικό πυλώνα στον δρόμο για την ανάπτυξη. Η ανάπτυξη όμως δεν έρχεται ούτε νομοτελειακά ούτε άκοπα και ούτε φυσικά είναι πανάκεια. Απαιτεί όραμα, σχεδιασμό, δράσεις πανελλαδικής εμβέλειας αλλά και στοχευμένες ενέργειες σε τοπικό επίπεδο. Βασική προϋπόθεση για να αποτελέσει μοχλό ο δήμος στην τοπική ανάπτυξη είναι να είναι σύγχρονος, λειτουργικός και βιώσιμός οικονομικά.

Να μπορεί επίσης να βοηθά τις επιχειρηματικές προσπάθειες, να επιταχύνει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, αλλά και να διαθέτει μηχανισμούς ελέγχου των δραστηριοτήτων τους. Να μπορεί να αποφασίζει άμεσα τις χρήσεις γης αλλά και να καθορίζει τι είδους επιχειρηματικές δραστηριότητες θέλει να υπάρχουν στα όρια του.

Ωστόσο, αγαπητοί, φίλες και φίλοι. Κανένα ολοκληρωμένο ρόλο δεν μπορούν να έχουν οι Δήμοι όσο είναι δέσμιοι του ασφυκτικού γραφειοκρατικού μηχανισμού, όσο στο όνομα της νομιμότητας ή ακόμα χειρότερα της ανωριμότητας της αυτοδιοίκησης δεν δίνονται τα απαραίτητα εργαλεία και οι απαραίτητες –διευρυμένες– αρμοδιότητες. Όσο ακόμη η ουσιαστική αποκέντρωση, η αλλαγή ενός παρωχημένου θεσμικού πλαισίου, η οικονομική αυτονομία των δήμων, παραμένουν ταμπού για το κεντρικό κράτος.

Αποτελώντας έτσι τροχοπέδη στο όραμα για πόλεις δημοκρατικές και δυναμικές, με βιώσιμη ανάπτυξη, καινοτομία και ποιότητα ζωής, όπως ταιριάζει σε μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή χώρα.

* Ο Γιώργος Καμίνης είναι δήμαρχος Αθηναίων