Εισήγηση του Γραμματέα της ΝΕ Ξάνθης του ΣΥΡΙΖΑ στην ημερίδα της Σχολής Πολιτών του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη δημοκρατία και το σκηνικό σε Ελλάδα και Ευρώπη μετά την κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα:

Η ανάληψη της κυβερνητικής ευθύνης από τον ΣΥΡΙΖΑ και συνακόλουθα η διαδικασία στελέχωσης του κρατικού μηχανισμού έφεραν και πάλι στο πρώτο πλάνο της επικαιρότητας τη συζήτηση σχετικά με τη σχέση κόμματος – κυβέρνησης.

Ένας φόβος προεκλογικά για όλους μας ήταν το κατά πόσον ο «ΣΥΡΙΖΑ θα έμοιαζε τελικά με τα κυρίαρχα κόμματα που ταυτίστηκαν στο παρελθόν με κυβερνήσεις. Ο κίνδυνος ο ΣΥΡΙΖΑ να ταυτιστεί με κυβερνητικά κόμματα του παρελθόντος μπορεί πράγματι να υπάρξε,ι αν συντρέξουν λόγοι όπως:

α) το κόμμα να «απορροφηθεί» από το κράτος, τα στελέχη δηλ. να καταλάβουν θέσεις στην κρατική και κυβερνητική μηχανή και δεν μπορεί να είναι και δεν πρέπει να επιτραπεί να γίνει, ένας μηχανισμός νομής της εξουσίας, όπως γινόταν στο παρελθόν. (Θυμηθείτε τα δικά μας παιδιά).

β) να σταματήσει να ψάχνει τους προγραμματικούς, ιδεολογικούς, οικονομικούς και ανθρώπινους, πόρους του μέσα από την κοινωνία και να μεταβληθεί σε ένα είδος «κρατικού κόμματος» του οποίου οι πόροι εξαρτώνται και προέρχονται από το κράτος,

γ) να θεωρηθεί ότι ο χώρος συγκρότησης και αναπαραγωγής της κοινωνικής συμμαχίας που εκπροσωπείται είναι η «Κυβέρνηση» και όχι το κόμμα.

Τότε πράγματι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ο ΣΥΡΙΖΑ, να «κρατικοποιηθεί» και το κόμμα να μετασχηματιστεί σε ένα εκλογικίστικο και προσωποκεντρικό πελατειακό οργανισμό.

Από την άλλη μεριά τεράστιο στρατηγικό και ιστορικό λάθος θα είναι αν το «κόμμα» υποβαθμιστεί και όλο το κέντρο βάρους μετατοπιστεί στην «Κυβέρνηση».

Το κόμμα είναι ένας μόνιμος θεσμός, ενώ η κυβέρνηση προσωρινή,

το κόμμα είναι η συνέχεια της συλλογικής συνείδησης, ενώ η Κυβέρνηση είναι μία στιγμή και μία πλευρά της πολιτικής του.

Άρα, το κόμμα είναι το επίκεντρο οργάνωσης και αναπαραγωγής κοινωνικών συμμαχιών, ο συμπυκνωτής του πολιτικού προγράμματος που εφαρμόζεται και εντέλει είναι ο πυρήνας παραγωγής πολιτικής.

Το κόμμα πρέπει να είναι ικανό να ανταποκρίνεται σε μια δυσιπόστατη αποστολή, αποτελώντας τον κοινωνό της κυβέρνησης στο λαό και του λαού στην κυβέρνηση, δεν επιβάλλεται στο κράτος και στην κοινωνία αλλά αποτελεί πηγή έμπνευσης.

Η ιδέα κυριαρχίας του κόμματος πάνω στη νομοθετική και την κυβερνητική εξουσία πρέπει να αποτελεί παρελθόν.

Η λειτουργία αυτή δεν αφορά μόνον τα αριστερά κόμματα, αφορά όλων των ειδών τα κόμματα αντιπροσώπευσης (ακόμα και τα αστικά ή συντηρητικά), αφού στη ρίζα αυτής της θέσης ενυπάρχει η αποδοχή του «κόμματος» ως του βασικού θεσμού πολιτικής αντιπροσώπευσης. Αλλά βεβαίως, αφορά πολύ περισσότερο ένα αριστερό κόμμα, ένα «κόμμα των μαζών» ή ένα κόμμα των μελών που επιδιώκει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ.

Πώς πρέπει να λειτουργήσει ένα κόμμα της Αριστεράς, όμως σήμερα;

Αναμφισβήτητα, λόγω ακριβώς της πρωτόγνωρης κατάστασης, αλλά και της έλλειψης εμπειριών από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, είναι δύσκολο να περιγραφεί ο νέος ρόλος του κόμματος αλλά και της κοινοβουλευτικής ομάδας καθώς και οι σχέσεις τους με την κυβέρνηση και τα κινήματα, ωστόσο μπορούμε να σκιαγραφήσουμε τις βασικές αρχές λειτουργίας και των δύο.

Βασική αρχή είναι η ενιαία συνεκτική και δημοκρατική λειτουργία του κόμματος που αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση, ώστε να λειτουργήσει δημιουργικά και προωθητικά η σύνδεσή με την κοινωνία, τους εργαζόμενους και τα κινήματα και για να κατακτηθεί εκείνη η ιδεολογική και πολιτική κατίσχυση, που είναι απαραίτητη στην κυβέρνηση ώστε να προχωρήσει σε σημαντικές ρήξεις και τομές, στην πορεία μετασχηματισμού της κοινωνίας.

Συνοπτικά, βασικά στοιχεία του ρόλου του κόμματος μπορούν να είναι:

1) Η συνέχιση της εκπόνησης του Προγράμματος –τόσο στα στρατηγικά ζητήματα του κοινωνικού μετασχηματισμού, όσο και στην επίλυση των άμεσων προβλημάτων που πρέπει η κυβέρνηση μας να αντιμετωπίσει.

2) Ο συντονισμός και η προωθητική αλληλεγγύη μεταξύ των οργάνων του κόμματος, της Κοινοβουλευτικής ομάδας, των Τμημάτων της ΚΕ και της κυβέρνησης.

3)Η συντροφική συλλογική λειτουργία στήριξης και ελέγχου εξασφαλίζει τη βελτίωση τόσο της κυβέρνησης και του έργου της όσο και του κόμματος ως συλλογικού διανοούμενου και φορέα παραγωγής πολιτικής.

4) Η εκλαΐκευση, προβολή και «γείωση» των πρωτοβουλιών και μέτρων της κυβέρνησης στην κοινωνία και στα κινήματα μέσω διαδικασιών (ανοιχτές συζητήσεις, εκδηλώσεις, καμπάνιες ενημέρωσης, συνελεύσεις θεματικού χαρακτήρα κλπ) που θα στοχεύουν στην πρωτογενή συμμετοχή στην πολιτική, υπερβαίνοντας στο μέτρο του δυνατού την μονοσήμαντη διαμεσολάβηση των ΜΜΕ και αφετέρου διεκδικώντας όρους ιδεολογικής ηγεμονίας σε όλο και πλατύτερα στρώματα της κοινωνίας.

5) Το άπλωμα της δημοκρατίας, η επανασυγκρότηση του συλλογικού μέσα στους κοινωνικούς χώρους μέσα από την διεύρυνση της συμμετοχής και η δημιουργία νέων θεσμών. Το κόμμα και τα μέλη του με επινοητικότητα και ενθάρρυνση των συλλογικών διαδικασιών πρέπει να δώσουν περιεχόμενο στον κοινωνικό έλεγχο του δημόσιου τομέα, να πρωταγωνιστήσουν στην αναζωογόνηση και τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος, να ωθήσουν στην δημιουργία νέων συλλογικοτήτων να μπολιάσουν το κοινωνικό γίγνεσθαι, με την αυτοοργάνωση, την αλληλεγγύη και την άμεση δημοκρατία.

Ένα τέτοιο σχέδιο όσο δύσκολο και αν μοιάζει μέσα από την συντονισμένη λειτουργία κόμματος, κοινοβουλευτικής ομάδας και κυβέρνησης, με συμμετοχή μελών, στελεχών και βουλευτών και σε συνεργασία με την κυβέρνηση μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά τόσο στην επιτυχία της κυβέρνησης σε στενή σύνδεση με την κοινωνία και τις ανάγκες της όσο και στην επιστροφή της πολιτικής και του ρόλου του κόμματος ως αναγκαίος θεσμός δημοκρατίας. 

Άλλωστε και στο καταστατικό του κόμματος στο άρθρο 27 γίνεται μια προσπάθεια να σκιαγραφηθεί η σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με το κράτος και την κυβέρνηση (καταστατικό)

1. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ως μαζικό δημοκρατικό κόμμα της Αριστεράς, στηρίζεται στις κοινωνικές δυνάμεις και δεν εξαρτά την επιβίωσή του από κάθε είδους σχέση με τους κρατικούς μηχανισμούς.
2. Η συμμετοχή του ΣΥΡΙΖΑ σε κυβερνητικά σχήματα υπακούει στις γενικές πολιτικές και προγραμματικές κατευθύνσεις που χαράσσουν τα καθοδηγητικά όργανα του κόμματος.
3. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην περίπτωση που συμμετάσχει στη διακυβέρνηση της χώρας, διατηρεί σε κάθε περίπτωση την οργανωτική και πολιτική του αυτονομία έναντι της κυβέρνησης και του κράτους.
4. Τα μέλη και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που καταλαμβάνουν οποιοδήποτε δημόσιο αξίωμα, αιρετό ή μη, πάντοτε σε συνεννόηση με τα αρμόδια κομματικά όργανα, οφείλουν να το ασκούν με τον τρόπο και το ήθος που αρμόζει στην Αριστερά και με σεβασμό στις πολιτικές αρχές του κόμματος. Με ευθύνη της Κεντρικής Επιτροπής συντάσσεται ειδικός κανονισμός δεοντολογίας για τα μέλη και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που κατέχουν πάσης φύσεως δημόσια αξιώματα.
5. Τα στελέχη που κατέχουν αμειβόμενη κυβερνητική θέση ή αξίωμα (μέλος Υπουργικού Συμ- βουλίου ή μέλος ΔΣ Δημόσιου Οργανισμού / Διε θνούς Οργανισμού ή Ανεξάρτητης Αρχής / ΔΕΚΟ / ΝΠΔΔ / Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς Υπουρ- γείων, Υφυπουργοί), δεν μπορεί να υπερβαίνουν το 25% των μελών κάθε οργάνου του κόμματος.

Η καταστατική μας πρόβλεψη, λοιπόν, για την διατήρηση της «οργανωτικής και πολιτικής αυτονομίας του κόμματος έναντι της κυβέρνησης και του κράτους» αλλά και η αναγκαιότητα για στήριξη και έλεγχο της κυβέρνησης πρέπει να μεταφραστεί σε καθημερινή πολιτική δουλειά από όλους όσους ενδιαφέρονται στην επιτυχία του εγχειρήματος.

Χατζηθεοδώρου Γιώργος

Συντονιστής ΝΕ ΣΥΡΙΖΑ Ξάνθης