Ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα ο Θωμάς Εξάρχου. Πρώτα πρώτα γιατί υπήρξε ένας καλός και έντιμος άνθρωπος. Σπάνια ιδιότητα στις μέρες μας. Έπειτα γιατί υπηρέτησε την γνώση και την παιδεία από πολλές και διαφορετικές θέσεις με συνέπεια και αφοσίωση. Τρίτο, γιατί αγάπησε την Ξάνθη με τρόπο χρήσιμο, και το απέδειξε. Ο Θωμάς έφυγε πλήρης ημερών. Στην πραγματικότητα έφυγε νεότατος με την ειλικρίνεια, την ενέργεια και τον ιδεαλισμό που τον κατείχε.

Ο Θωμάς ήταν από τα νιάτα του προικισμένος με ένα εκ Θεού χάρισμα: Να κατανοεί και να διδάσκει το μυστήριο των αριθμών. Λίγοι ίσως ξέρουν ότι πολλοί άνθρωποι έμαθαν κοντά του μαθηματικά. Άλλοι απ αυτούς του χρωστούν την καριέρα τους και άλλοι την απελευθέρωση τους από ένα μαθησιακό εφιάλτη.

Στα χρόνια της ωριμότητας του κι αφού διέγραψε έναν κύκλο πλούσιας κοινωνικής προσφοράς, θέλησε να ασχοληθεί με την τοπική ιστορική έρευνα. Το έκανε με τον ενθουσιασμό του νεοφώτιστου και την αφοσίωση του σκαπανέα> Έφερε στο φώς χιλιάδες στοιχεία από την ζωή της πόλης χαμένα και ξεχασμένα επί δεκαετίες. Τα αποδελτίωσε, τα κατέγραψε και τα μοιράστηκε γενναιόδωρα με όλους. Χωρίς ίσως να το καταλάβει δίδαξε ιστορία με τον ίδιο γοητευτικό και καταληπτό τρόπο που δίδασκε κάποτε «κατ οίκον» μαθηματικά. Παράλληλα δημιούργησε το εφαλτήριο για δεκάδες μελλοντικά διδακτορικά και μελέτες πάνω στην ιστορία της πόλης και της Θράκης γενικότερα.

Όπως δεν υπήρξε και δεν είπε ποτέ ότι ήταν μαθηματικός, έτσι δεν υπήρξε και δεν είπε ποτέ ότι ήταν ιστορικός. Ήταν ιστοριοδίφης με την επαγγελματική έννοια του όρου. Δεν έκρινε, δεν ανέλυε και δεν συνέκρινε. Κατέγραφε. Η μέθοδος του υπήρξε άκρως επιστημονική γιατί βασίστηκε σε αδιάσειστα – και ιδίως άγνωστα- τεκμήρια προερχόμενα από εφημερίδες, υποθηκοφυλακεία, φωτογραφίες, δικαστήρια, ιδιωτικά αρχεία και αρχεία των κοινοτήτων της πόλης.   Πολλές ελληνικές πόλεις έχουν τους ιστορικούς τους. Καμιά όμως δεν έχει το αποτύπωμα της ιστορίας εκατό χρόνων στην σειρά. Καμιά πλην της Ξάνθης. Διότι μόνο η Ξάνθη ευτύχισε να έχει έναν τόσο ακούραστο, γενναιόδωρο, φωτισμένο και νηφάλιο ερευνητή σαν τον Θωμά Εξάρχου.

Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που όταν φεύγουν στο πλήρωμα του χρόνου, αφήνουν κενό δυσαναπλήρωτο. Ο θάνατος του Θωμά αφήνει στην Ξάνθη κενό απλήρωτο. Αιωνία του η μνήμη.

ΧΡΙΣΤΟΣ Κ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Δημοσιογράφος –Συγγραφέας.