Τα μαθήματα των Αρχαίων Ελληνικών για ενηλίκους πραγματοποιούνται στις 18:15-20:00 και Ιστορίας Λαογραφίας της Θράκης πραγματοποιούνται στις 20:15-21:00 στο αναγνωστήριο «Κυριάκος Σταματιάδης» της βιβλιοθήκης του Ιδρύματος στην καπναποθήκη «Π», στην οδό Καπνεργατών 9 στην Ξάνθη

Η παρακολούθηση στο τμήμα Ιστορίας και Πολιτισμού Θράκης είναι δωρεάν

Διδάσκων καθηγητής: Θανάσης Μουσόπουλος, Φιλόλογος-Συγγραφέας

ΤΕΤΑΡΤΗ 26 Απριλίου 2017

Το κεντρικό θέμα των μαθημάτων στο δεύτερο τετράμηνο Φεβρουαρίου – Μαΐου 2017 είναι: Η Επιστήμη και η Τεχνολογία στην Αρχαία Ελλάδα

1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Ήρων ο Αλεξανδρεύς

Μετά από τη μελέτη κειμένων του γεωγράφου Στράβωνα, θα εξετάσουμε κείμενο του Ήρωνα του Αλεξανδρέα για την αυτόματη κρήνη.
Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς (10 – 75) ήταν Έλληνας μηχανικός και γεωμέτρης. Έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου περίπου τον 1ο π.Χ ή 1ο μ.Χ αιώνα. Η πιο διάσημη εφεύρεση του είναι η αιολόσφαιρα ή ατμοστρόβιλος, η πρώτη ατμομηχανή στην ιστορία. Υπήρξε διευθυντής της περίφημης Ανώτατης Τεχνικής Σχολής της Αλεξάνδρειας, το πρώτο πολυτεχνείο που είχε ιδρυθεί στο Μουσείο για μηχανικούς. Λέγεται ότι ακολουθούσε την θεωρία των ατόμων και τη Μηχανική Σύνταξη του Φίλωνα. Ιδέες του Κτησιβίου ήταν βάση για κάποια από τα έργα του. Περίφημο έργο του είναι τα Πνευματικά Α και Β, με τα αυτόματα πνευματικά και υδραυλικά συστήματα. Αναλυτικότερα, περιγράφεται η λειτουργία της αιολόσφαιρας (η πρώτη ατμομηχανή), η αυτόματη πόρτα για ναούς ή θέατρα, αυτοματισμοί για το θέατρο του, όπως για παράδειγμα πολλαπλές εναλλασσόμενες σκηνές κινούμενων μορφών που συνοδεύονταν από οπτικά και ηχητικά εφέ.

2. ΙΣΤΟΡΙΑ / ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΘΡΑΚΗΣ: Επιστήμη και Τεχνολογία στην Οθωμανοκρατία

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, εκτός των άλλων σοβαρών και οδυνηρών συνεπειών που είχε για τον ελληνισμό, σήμανε και την αναστολή της αρκετά αξιόλογης μαθηματικής και γενικότερα επιστημονικής δραστηριότητας που σημειώθηκε κατά ύστερους βυζαντινούς χρόνους. Την οριστική κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ακολούθησε η μακραίωνη περίοδος της Οθωμανικής κυριαρχίας, κατά την οποία ο υπόδουλος πλέον ελληνισμός βρέθηκε σε ολότελα νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.
Στο διάστημα 1750 – 1821 ανθεί ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Τα ελληνικά μαθηματικά και οι λοιπές θετικές επιστήμες (Γεωγραφία, Γεωπονία, Βοτανική, Ιατρική, Φυσική, Χημεία ) αρχίζουν να ξεπερνούν το στοιχειώδες επίπεδο μόνο κατά τον 18ο αιώνα. Τότε αρχίζει μια μεγάλη προσπάθεια των Ελλήνων λογίων να εναρμονιστούν με τις σύγχρονες εξελίξεις του κλάδου στην Ευρώπη. Η απόσταση βέβαια που χωρίζει τα ελληνικά από τα σύγχρονα ευρωπαϊκά επιστημονικά θέματα είναι τεράστια. Χάρη όμως στις προσπάθειες των Ελλήνων λογίων και διδασκάλων αυτής της περιόδου, μέσα σε διάστημα ενός μόλις αιώνα, η απόσταση μειώθηκε, για να φτάσουμε στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι. τέτοιο σημείο, ώστε τα ελληνικά μαθηματικά και οι άλλες θετικές επιστήμες να παρακολουθούν από κοντά τη σύγχρονη ευρωπαϊκή εξέλιξη.
Ταυτόχρονα έχουμε τεχνολογική πρόοδο, ενώ αναπτύσσεται η βιοτεχνία. Η Αγγελική Χατζημιχάλη σχετικά υπογραμμίζει:
«Η Ελλάδα είχε μεταβληθεί σε ένα απέραντο βιοτεχνικό εργαστήρι που το προωθούσαν οι καινούριες συνθήκες της τουρκοκρατούμενης χώρας. […] Στην Πελοπόννησο ακμάζουν όλες σχεδόν οι τέχνες και δημιουργούνται ισνάφια σε όλες τις πόλεις. Η Δημητσάνα φημίζεται για τους μύλους της που παρασκευάζουν το μπαρούτι. Οι κάτοικοι της Στεμνίτσας γίνονται ξακουστοί για την κατεργασία του μετάλλου. […] Στα περισσότερα νησιά, Κύπρο, Κρήτη, Ρόδο, Χίο, Μυτιλήνη, Σάμο, Ύδρα, Σπέτσες, Σίφνο, ιδρύονται μεγάλα ισνάφια με εξαιρετική δράση. […] Στη Θεσσαλία ακμάζει η υφαντουργία. […] Ολόκληρο το Πήλιο καταγίνεται με τις τέχνες. Στην Ήπειρο οι κάτοικοι των περισσότερων χωριών ειδικεύονται στην κατασκευή έργων ορισμένου κλάδου της λαϊκής τέχνης. Το ίδιο και στη δυτική Μακεδονία. […] Η Νιγρίτα με τους περίφημους αλατζάδες, η Καστοριά με την κατεργασία των γουναρικών, η Νάουσα για τα πολλά και μεγάλα υφαντουργεία της. Στα Γιάννινα, τη Θεσσαλονίκη, την Τραπεζούντα, ακμάζουν και εργαστήρια για εκκλησιαστικά είδη και άμφια με βυζαντινή παράδοση και τεχνοτροπία. Σε πολλές πόλεις της Θράκης ευδοκιμεί η αγγειοπλαστική και κεραμεική […]. Στον Πόντο καλλιεργείται η μεταξουργία, μεταλλουργία, χρυσοχοΐα».