Μετά από 2 χρόνια εφαρµογής του νόµου 4014 και εν όψει της αντικατάστασής του µε τον νέο νόµο που θα ψηφιστεί, επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά η προχειρότητα και η βιασύνη µε την οποία συντάχθηκε ο νόµος αυτός και µε σκοπό, όχι να λύσει το σοβαρό θέµα της αυθαίρετης δόµησης, αλλά να γεµίσει τα άδεια ταµεία του κράτους µε τα πρόστιµα που θα εισπράττονταν. Το χάος που δηµιουργήθηκε από την έναρξη της εφαρµογής του νόµου, οι συνεχείς τροποποιήσεις του από την πρώτη κιόλας στιγµή, οι ερµηνευτικές εγκύκλιοι, που η µια αναιρούσε την άλλη, κατέληξαν σε ένα νόµο σαν την βράκα του Καραγκιόζη: µπαλώµατα πάνω στα µπαλώµατα. 

Και ξαφνικά, µόλις τελείωσε η δηµόσια διαβούλευσης για τον νέο νόµο που θα αντικαταστήσει τον νόµο 4014, το Συµβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) µε καθυστέρηση 2 χρόνων αποφάνθηκε ότι ο νόµος 4014 είναι αντισυνταγµατικός. Το ΣτΕ έκρινε ότι µε βάση την ισχύουσα νοµοθεσία, τα αυθαίρετα που έγιναν µετά τις 31.1.1983, δηλ από της ισχύος του νόµου 1337/1983, πρέπει να κατεδαφίζονται και όχι να εξαιρούνται της κατεδάφισης µε την πληρωµή κάποιου προστίµου.
Και έτσι, µετά από 2 χρόνια εφαρµογής του νόµου και την ένταξή τους σ’ αυτόν εκατοντάδων χιλιάδων αυθαιρέτων και την πληρωµή των προστίµων, έρχονται όλα τα πάνω¬κάτω.

Η απόφαση του ΣτΕ επιτείνει το πολεοδοµικό χάος που ισχύει

Το αν η απόφαση του ΣτΕ είναι σωστή ή όχι δεν είναι αντικείµενο αυτού του άρθρου. Άλλωστε το ΣτΕ είναι το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της χώρας, και αυτό αποφάνθηκε, όπως αποφάνθηκε. Στο άρθρο αυτό θέλω απλώς να διατυπώσω κάποιες απορίες και προβληµατισµούς, µε αφορµή την νέα τροπή που παίρνουν τα πράγµατα σε ένα χώρο «επιβαρυµένο νοµοθετικά».
Ο χώρος της πολεοδοµικής νοµοθεσίας αποτελείται από ένα δαιδαλώδες νοµοθετικό πλέγµα, που ειδικά τα τελευταία 5¬10 χρόνια χαρακτηρίζεται από µια ακατάσχετη παραγωγή νόµων, διαταγµάτων, αποφάσεων και εγκυκλίων, που το ένα ανατρέπει το άλλο και πολλές φορές συνυπάρχουν µε αντιφατικές µεταξύ τους διατάξεις. Το ίδιο το ΥΠΕΚΑ το παραδέχεται στη επίσηµη ιστοσελίδα του στο κεφάλαιο «ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ».

«Το δεύτερο αυτό σκέλος του πολεοδοµικού δικαίου θεωρείται υπεύθυνο για τον δαιδαλώδη, αναποτελεσµατικό και αδιαφανή χαρακτήρα της πολεοδοµικής νοµοθεσίας µε πολύ δυσµενή αποτελέσµατα στο χώρο των πόλεων και οικισµών. Είναι απαίτηση των τεχνικών φορέων αλλά και επιλογή της ηγεσίας του ΥΠΕΚΑ να αντιµετωπισθεί το ζήτηµα της απλοποίησης της πολεοδοµικής νοµοθεσίας, ώστε ο σχεδιασµός να µπορεί να αποδώσει τα προσδοκώµενα αποτελέσµατα προς όφελος του περιβάλλοντος και των πολιτών.»
(από την ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ)

Αυτό λοιπόν το «επιβαρυµένο νοµοθετικά» περιβάλλον, αντί το ΥΠΕΚΑ να το διορθώσει, το επιτείνει ακόµη περισσότερο µε την προχειρότητα και βιασύνη να βγάλει νόµους.
Ελεύθεροι επαγγελµατίες και δηµόσιοι υπάλληλοι δεν κάνουµε τίποτε άλλο τα τελευταία χρόνια, από το να διαβάζουµε και να αποκρυπτογραφούµε γρίφους που ονοµάζονται «νόµοι». Και δεν είµαστε ποτέ σίγουροι ότι αυτό που κάνουµε είναι σύννοµο, ότι δεν παρανοήσαµε κάτι ή ότι στο µεταξύ δεν ψηφίστηκε κάποιος νέος νόµος ή δεν εκδόθηκε κάποια νέα απόφαση ή εγκύκλιος που αναιρεί αυτό που ίσχυε. Όλο αυτό το νοµοθετικό χάος µας προκαλεί ασύλληπτη ανασφάλεια, και αυτή µε την σειρά της αντανακλά προς τους πολίτες, αφενός µε απίστευτη διόγκωση της γραφειοκρατίας («φέρε και αυτό, κάνε και αυτό καλού¬κακού, για να είµαστε καλυµµένοι») αφετέρου να µην µπορούµε να τους συµβουλέψουµε σωστά, όταν µας ρωτούν για να πάρουν µια απόφαση. Η µόνη απάντηση  που µπορούµε να δώσουνε είναι: «αυτό που σου λέω ισχύει για ΣΗΜΕΡΑ. Για ΑΥΡΙΟ δεν ξέρω». Η τελευταία απόφαση του ΣτΕ ήρθε να κορυφώσει όλη αυτή την αβεβαιότητα.
Γιατί δεν προβλέπεται πριν την ψήφιση ενός νόµου να ζητείται η άποψη του ΣτΕ;

Για τα Προεδρικά Διατάγµατα προβλέπεται η υποχρέωση, πριν σταλούν στον Πρόεδρο της Δηµοκρατίας για υπογραφή, να αποστέλλονται πρώτα στο ΣτΕ για επεξεργασία. Το ΣτΕ αποφαίνεται για τη νοµιµότητα του ΠΔ. Η γνώµη του ΣτΕ δεν είναι τυπικά δεσµευτική για τον Υπουργό¬συντάκτη του ΠΔ, ο οποίος, όµως, σπανίως αφίσταται των υποδείξεων του ΣτΕ, καθώς γνωρίζει ότι, αν το ΠΔ προσβληθεί από κάποιον µε έννοµο συµφέρον, συνήθως το ΣτΕ δεν θα έχει αλλάξει εν τω µεταξύ γνώµη, οπότε οι πιθανότητες να ακυρωθεί το ΠΔ είναι µεγάλες.

Η απορία είναι εύλογη: γιατί δεν προβλέπεται η ίδια διαδικασία και για τους νόµους; Πως είναι δυνατόν να προγραµµατίσει κανείς την ζωή του ή την επιχείρησή του, όταν ξέρει ότι µπορεί αύριο να ακυρωθεί ένας νόµος, µε βάση τον οποίο πήρε αποφάσεις και έκανε προγραµµατισµό;

Δύο µέτρα και δύο σταθµά

Η µεγαλύτερη όµως απορία είναι άλλη: Το ΣτΕ έχει άλλα µέτρα και άλλα σταθµά για κάθε περίπτωση; Το 2006 ψηφίστηκε ο Ν. 3399 (ΦΕΚ 255 Α΄), το άρθρο 4 του οποίου ορίζει:
«Με την απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Οικείας Περιφέρειας µπορεί να εξαιρούνται από την κατεδάφιση, χωρίς την επιβολή προστίµου, αυθαίρετα κτίσµατα ή κτιριακές εγκαταστάσεις κτηνοπτηνοτροφικών µονάδων, που έχουν ανεγερθεί µέχρι την 20.3.2003, εφόσον έχει εκδοθεί για τις µονάδες αυτές µε απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων….».

(άρθρο 4 του Ν 3399/2006)

Και για να µην νοµίζουµε ότι ο νόµος αυτός αφορούσε τίποτα «µαντριά» µε καλάµια ή λαµαρίνες, η απόφαση 244203/2006 (ΦΕΚ 75 Β΄) το ξεκαθάρισε:
«Στην περίπτωση µονίµων κατασκευών µε χρήση οπλισµένου σκυροδέµατος ή µε άνοιγµα ζευκτών άνω των έξι (6) µέτρων ή ύψος άνω των τριών (3) µέτρων στο χαµηλότερο σηµείο της στέγης, απαιτείται βεβαίωση στατικής επάρκειας από δύο διπλωµατούχος µηχανικούς….»

(άρθρο 1 της απόφ. 244203/2006)

Που ήταν τότε το ΣτΕ; Που ήταν και όταν µε την τροποποιητική απόφαση 331652/2006 (ΦΕΚ 1887 Β) συµπληρώνονταν το έγκληµα;
«Για την εξαίρεση από την κατεδάφιση δεν είναι απαραίτητο να είχαν τηρηθεί οι όροι δόµησης και λοιπές πολεοδοµικές διατάξεις κατά την κατασκευή των αυθαιρέτων κτισµάτων (µη άρτια ή µη οικοδοµήσιµα αγροτεµάχια, µη τήρηση ελαχίστων αποστάσεων των κτιρίων από τα όρια των γηπέδων, µη τήρηση ποσοστού κάλυψης κ.α.).»

«Μετά την έξαίρεση από την κατεδάφιση, είναι δυνατή ή έκδοση άδειας ανέγερσης νέων κτισµάτων ή εγκαταστάσεων µε τους εκάστοτε ισχύοντες όρους δόµησης, χωρίς να απαιτείται νοµιµοποίηση των παλαιών αυθαιρέτων κτισµάτων.»

(άρθρο 1 της απόφ. 331652/2006)

Διαβάζοντας κανείς τον παραπάνω αυτόν νόµο (που δεν κρίθηκε αντισυνταγµατικός και ισχύει µέχρι σήµερα) και συσχετίζοντάς τον µε τον νόµο 4014, διαπιστώνει ότι η πολιτεία,
από την µια ευλογεί και δίνει συγχωροχάρτια ¬και µάλιστα χαρίζοντας εκατοντάδες χιλιάδων πρόστιµα¬σε τερατουργήµατα που παραβιάζουν και τις πιο στοιχειώδεις πολεοδοµικές διατάξεις, και από την άλλη µε τον νόµο 4014 ή τον νέο που ετοιµάζεται να ψηφίσει, ζητά να πληρώσουν οι πολίτες πρόστιµο 500 € για να τακτοποιήσουν πέργολες ή µικροµεταβολές των διαστάσεων των παραθύρων! Και µάλιστα δεν επιτρέπει καµιά περαιτέρω προσθήκη η επέκταση, αν δεν γίνει πρώτα νοµιµοποίηση της αυθαίρετης πέργολας ή της αλλαγής του παραθύρου!

Πως θα κρίνει το ΣτΕ τον νέο νόµο για τη τακτοποίηση των αυθαιρέτων;

Μετά τον σάλο που ξεσήκωσε η απόφαση του ΣτΕ, η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ προκειµένου να καθησυχάσει τους πολίτες, εξέδωσε δελτίο τύπου στο οποίο µεταξύ των άλλων αναφέρει :

«Σχετικά µε δηµοσιεύµατα και πληροφορίες που αφορούν συζητήσεις στην Ολοµέλεια του Συµβουλίου της Επικρατείας, το ΥΠΕΚΑ τονίζει ότι οι δικαστικές αποφάσεις είναι απολύτως σεβαστές. Για αυτό το λόγο είναι ιδιαίτερα σηµαντικό να µελετήσουµε τις παραδοχές της υπό δηµοσίευση απόφασης του ΣτΕ σε ζητήµατα που αφορούν την εφαρµογή του νόµου 4014 του 2011. Η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ είχε από νωρίς διαγνώσει τα προβλήµατα του Νόµου  4014/2011. Για αυτό το λόγο επέλεξε, αντί άλλων διαθέσιµων λύσεων, να καταρτίσει εξαρχής ένα νοµοσχέδιο για την αυθαίρετη δόµηση και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, µε διαφορετική φιλοσοφία και σφαιρική αντιµετώπιση των ζητηµάτων.»
«Το νοµοσχέδιο που παρουσίασε το ΥΠΕΚΑ, η δηµόσια διαβούλευση του οποίου ολοκληρώθηκε πριν λίγες ηµέρες, κινείται στο πλαίσιο της νοµολογίας του ΣτΕ. Αντιµετωπίζει τελείως διαφορετικά, µε πολεοδοµικά χαρακτηριστικά, τα προ του 1983 ακίνητα σε σχέση µε τα αυθαίρετα που κατασκευάστηκαν µετά το 1983 ως τον Ιούλιο του 2011.»

«Τέλος στο συγκεκριµένο νοµοσχέδιο περί αντιµετώπισης της αυθαίρετης δόµησης και περιβαλλοντικού ισοζυγίου περιλαµβάνονται ήδη διατάξεις για όσους έχουν ενταχθεί στις ρυθµίσεις του Νόµου 4014/2011 ή άλλων προγενέστερων νοµοθετικών ρυθµίσεων. Οι πολίτες που έχουν κάνει χρήση των διατάξεων του Νόµου 4014/2011 θα µπορούν να ενταχθούν στις διατάξεις του νέου νόµου µε συµψηφισµό των προστίµων που έχουν καταβάλλει.»

(από την ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ)

Όµως ο νόµος 4014 δεν κρίθηκε αντισυνταγµατικός από το ΣτΕ έτσι γενικά και αόριστα, αλλά µε συγκεκριµένο σκεπτικό: επειδή επιτρέπει την εξαίρεση από κατεδάφιση των µετά το 1983 αυθαιρέτων.

Βάσει ποιάς λογικής ο νέος νόµος που θα αντικαταστήσει τον 4014, και ο οποίος επίσης θα επιτρέπει την εξαίρεση από την κατεδάφιση των µετά το 1983 αυθαιρέτων (αυτός άλλωστε είναι ο σκοπός του) δεν θα είναι και αυτός αντισυνταγµατικός;

Φαντάζοµαι ότι οι ιδιώτες που προσέφυγαν στο ΣτΕ κατά του νόµου 4014 και προκάλεσαν την έκδοση της απόφασης, το έκαναν επειδή θίγονταν από την διατήρηση κάποιων αυθαιρέτων. Για ποιο λόγο να µην προσφύγουν και κατά του νέου νόµου; Τι θα έχει αλλάξει µε τα αυθαίρετα αυτά; Και τότε τι θα κάνει το ΣτΕ; Δεν θα είναι υποχρεωµένο να κρίνει και τον νέο νόµο ως αντισυνταγµατικό µε το ίδιο ακριβώς σκεπτικό που έκρινε και τον 4014;

Δεν τα ξέρουν άραγε αυτά στο ΥΠΕΚΑ; Γιατί λένε ότι µε τον νόµο όλα θα είναι µέλι – γάλα µε το ΣτΕ;

Ξάνθη 3¬5¬2013
Του Τριαντάφυλλου Σφυρή, Πολιτικού Μηχανικού
tsfiris@gmail.com