Οι εξελίξεις στις παγκόσμιες αγορές γεωργικών προϊόντων και οι νέες δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την κλιματική αλλαγή και τη βιώσιμη ανάπτυξη απαιτούν την αναπροσαρμογή, για ακόμη μία φορά, της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, ώστε να αντιμετωπιστούν οι μεταβαλλόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γεωργικές αγορές.

Προκλήσεις που περιλαμβάνουν την αστάθεια των τιμών, την πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα, την εγκατάλειψη της υπαίθρου, την αυξανόμενη σημασία του παγκόσμιου εμπορίου, την έμφαση σε διμερείς εμπορικές συμφωνίες, την κλιματική αλλαγή, την ανάληψη νέων δεσμεύσεων (για την αειφόρο ανάπτυξη), αλλά και το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα.

Τα κρίσιμα σημεία της νέας Καπ

Ενόψει της νέας ΚΑΠ, λοιπόν, σύμφωνα με τις προτάσεις της Κομισιόν, η χώρα μας προβλέπεται να λάβει στο διάστημα 2021-2027 ποσό ύψους 18,263 δισ. ευρώ (σε τρέχουσες τιμές), δηλαδή 5% λιγότερα κονδύλια σε σχέση με την προηγούμενη επταετία.

Ο πρώτος πυλώνας (απευθείας ενισχύσεις) θα υποστεί περικοπή κατά 3,9%, ενώ τα κονδύλια για τον δεύτερο πυλώνα (δηλαδή το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης) θα μειωθούν σε ποσοστό 15%.

Θεωρώ ότι η Ελλάδα θα πρέπει να διεκδικήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες ενισχύσεις, καθώς εξακολουθούν να αποτελούν βασική πηγή εισοδήματος για τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων γεωργών και κτηνοτρόφων, ωστόσο αυτές θα πρέπει να κατευθύνονται όπου υπάρχει πραγματική παραγωγή και, το κυριότερο, σε προϊόντα που έχουν ζήτηση και είναι ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο.

Οι βασικές προτεραιότητες για το εθνικό στρατηγικό σχέδιο

Το στρατηγικό σχέδιο της χώρας μας θα πρέπει να έχει ως βασικές προτεραιότητες την ανάπτυξη μιας γεωργίας βασισμένης στη γνώση, αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος, καθώς και μία δικαιότερη και αποτελεσματικότερη κατανομή της στήριξης στα κράτη-μέλη και στους παραγωγούς.

Είναι χαρακτηριστικό ότι προβλέπεται ετήσια αξιολόγηση των επιδόσεων κάθε χώρας και έλεγχος προόδου ως προς την επίτευξη του στόχου, καθώς και ενδιάμεση αξιολόγηση που σχετίζεται με τις επιπτώσεις που έχουν οι πολιτικές των κρατών-μελών στο σύνολο της ευρωπαϊκής αγροτικής οικονομίας.

Η Ελλάδα θα πρέπει να κατανείμει σωστά και στοχευμένα τις κοινοτικές ενισχύσεις, διαφορετικά κινδυνεύει να υποστεί σημαντικές περικοπές. Το στρατηγικό σχέδιο της χώρας μας θα πρέπει να κινείται στο πλαίσιο που ορίζουν οι τρεις βασικές προτεραιότητες της Κομισιόν:

1. Ενίσχυση του περιβάλλοντος και της δράσης για το κλίμα. Με τη λογική ότι η ΕΕ καθορίζει στόχους και τύπους παρέμβασης για τον αέρα, το νερό, το έδαφος και τη βιοποικιλότητα, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εξειδικεύσουν τις κατάλληλες δράσεις για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ. Για την ένταξη των παραγωγών στα σχετικά προγράμματα, θα αποτελεί προαπαιτούμενο η τήρηση αυστηρών περιβαλλοντικών κριτηρίων.

2. Καλύτερη στόχευση της στήριξης. Προτείνεται στροφή σε μικρότερους και μεσαίους παραγωγούς, ενίσχυση των νέων αγροτών (τα κράτη-μέλη θα πρέπει να δεσμεύσουν τουλάχιστον 2% των συνολικών κονδυλίων για άμεσες ενισχύσεις στην κατηγορία αυτή) και παροχή κινήτρων (π.χ. στη φορολογία κληρονομιάς, τις ασφαλιστικές εισφορές κ.λπ.), καθώς και μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη-μέλη στις επιλογές αναδιανομής ενισχύσεων και περιφερειοποίησης. Σημειώνεται ότι με τη νέα ΚΑΠ πλέον τα κράτη-μέλη μπορούν να μεταφέρουν μεταξύ Πρώτου Πυλώνα (άμεσες ενισχύσεις) και Δεύτερου Πυλώνα (αγροτική ανάπτυξη) έως και το 15% των κονδυλίων της ΚΑΠ που τους αναλογούν.

Οι άμεσες ενισχύσεις θα εξακολουθούν να παρέχουν σημαντικό δίχτυ ασφαλείας για το γεωργικό εισόδημα (καθώς αποτελούν περίπου το 40% σε μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο), ωστόσο θα απαιτηθεί καλύτερη στόχευση στήριξης με τη βελτίωση εσωτερικής σύγκλισης και αναδιανεμητικών πληρωμών. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχει προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η δικαιότερη κατανομή με περικοπές ενισχύσεων, οι οποίες ξεπερνούν τα 60.000 ευρώ, βάζοντας ανώτατο όριο τα 100.000 ευρώ.

3. Στήριξη στη γνώση, στην καινοτομία και στην τεχνολογία. Θα πρέπει να προωθηθεί και στη χώρα μας η χρήση της λεγόμενης «έξυπνης γεωργίας», χρηματοδοτώντας με περισσότερα κονδύλια την έρευνα. Προτείνεται η ανταλλαγή και μεταφορά γνώσης μέσω συστήματος παροχής συμβουλών και δικτύου καινοτομίας. Θα πρέπει ακόμη να δοθεί έμφαση στην αύξηση της προστιθέμενης αξίας των αγροτικών προϊόντων και στην ενίσχυση της εξωστρέφειας μέσω ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών (δορυφόροι, ψηφιακά συστήματα κ.λπ.) και της καινοτομίας στην κουλτούρα των παραγωγών.

Οι αλλαγές που προτάθηκαν από την ΕΕ αναφορικά με το μέλλον της ΚΑΠ μετά το 2020 θα πρέπει να αποτελέσουν τη βάση περαιτέρω συζητήσεων και αναλύσεων, από όλους τους αρμόδιους φορείς της χώρας μας, αλλά και μεμονωμένους παραγωγούς.

Αξιόπιστοι σύμβουλοι και πυρήνες ανάπτυξης οι συνεταιριστικές οργανώσεις

Εκτιμώ ότι το συνεταιριστικό κίνημα μπορεί να αποτελέσει έναν αξιόπιστο σύμβουλο στη διαμόρφωση του εθνικού στρατηγικού σχεδίου, προκειμένου να βοηθήσει στην ουσιαστική ανάπτυξη του αγροτικού τομέα στη χώρα μας, ο οποίος στην περίοδο της κρίσης κράτησε «όρθια» την ελληνική περιφέρεια.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε, άλλωστε, πως οι συνεταιριστικές οργανώσεις και επιχειρήσεις εξακολουθούν να αποτελούν τον βασικό πυρήνα ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας και της ελληνικής υπαίθρου.