Πόσo μπορεί να επιβιώσει ένας οργανισμός χωρίς να λαμβάνει τροφή; Οι άνθρωποι 30 ημέρες, οι καμήλες 40, οι σκύλοι τρεις μήνες, οι βασιλικοί πιγκουίνοι τέσσερις, τα φίδια ένα χρόνο, οι κροκόδειλοι τρία. Αλλά το ρεκόρ κατέχει ένα είδος υδρόβιας σαλαμάνδρας που μπορεί να ζήσει έως και δέκα χρόνια χωρίς τροφή! Πώς γίνεται αυτό; Τι προκαλεί μια τόσο εντυπωσιακή ανθεκτικότητα; Ποιος είναι ο ρόλος της διατροφής αλλά και της νηστείας, ενδεχομένως και της αφαγίας, στην υγεία και τη μακροζωία; Και ποιοι είναι οι μοριακοί μηχανισμοί πίσω από τη σχέση τους;

Τις απαντήσεις φιλοδοξεί να δώσει η μελέτη FastBio –από τις λέξεις Fasting (νηστεία) και Biology (Βιολογία)–, η οποία ξεκινάει οσονούπω από ελληνική επιστημονική ομάδα με συντονίστρια τη δρα Αντιγόνη Δήμα, ερευνήτρια Γ΄ στο Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ». Στη μελέτη, η οποία χρηματοδοτείται με 1,5 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας, συμμετέχει και ένας «γκουρού της μεσογειακής διατροφής», ο Αντώνης Καφάτος, ομότιμος καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Οι επιστήμονες, επί πέντε χρόνια, θα καταγράφουν διαφορές, σε μοριακό επίπεδο, μεταξύ 200 ατόμων που ακολουθούν τη νηστεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας (180-200 ημέρες, δηλαδή Σαρακοστή, Αποστόλων, Δεκαπενταύγουστου, Χριστουγέννων, Τετάρτη, Παρασκευή) και άλλων 200 που ακολουθούν τη διατροφή του γενικού πληθυσμού. Μέσω ενός σφαιρικού μοριακού χαρακτηρισμού των δύο ομάδων στοχεύουν στην περιγραφή των βιολογικών διαδικασιών που σχετίζονται με τον μεταβολισμό, καθώς και των μοριακών μηχανισμών που ελέγχονται ή επηρεάζονται από τις τροφές που καταναλώνουμε.

«Είναι αναμφισβήτητο ότι οι τροφές που καταναλώνουμε επηρεάζουν την υγεία μας. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίον αυτό συμβαίνει δεν είναι γνωστός και οι μοριακοί μηχανισμοί που συνδέουν τη διατροφή με την υγεία και τη μακροζωία παραμένουν αδιευκρίνιστοι. Η καλύτερη κατανόηση του πώς οι διατροφικές συνήθειές μας αποτυπώνονται στα κύτταρά μας έχει ως απώτερο στόχο τη χρήση της διατροφής ως θεραπευτικού μέσου. Στο κοντινό μέλλον θα μπορούμε, δηλαδή, να τη χρησιμοποιούμε ως σύμμαχό μας στην αντιμετώπιση των νόσων φθοράς (διαβήτης, καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνος) αλλά και στη διατήρηση της υγείας μας για περισσότερα χρόνια», τονίζει η Αντιγόνη Δήμα.

Στη μελέτη μπορούν να πάρουν μέρος γυναίκες και άνδρες ηλικίας 18-75 ετών, από τη Bόρεια Ελλάδα, κατά προτίμηση κάτοικοι Θεσσαλονίκης, δηλώνοντας συμμετοχή μέχρι τις 6 Οκτωβρίου μέσω email (fastbio@fleming.gr) ή τηλεφωνικώς στο ΕΚΕΒΕ «Αλέξανδρος Φλέμινγκ» (210-96.56.310, εσωτερικό 143). «Θα διερευνήσουμε τα βιολογικά μονοπάτια που συνδέουν τη διατροφή με τη μακροζωία χωρίς να τους στερήσουμε το φαγητό», λέει η Αντιγόνη Δήμα. «Εχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε. Κι ελπίζουμε σε πέντε χρόνια να έχουμε ενδιαφέροντα πράγματα να σας πούμε».