Μια ενδιαφέρουσα ιστορία που εμπλέκει τους Μάνο Χατζιδάκη και Άκη Πάνου αποκαλύπτει σε δημοσίευμά του το tvxs.gr Οι δύο μουσικοί, που δεν είχαν ιδιαίτερες σχέσεις και κοινά συνδέονται από ένα κοινό χαρακτηριστικό που είναι η Ξάνθη, αφού ο μεγάλος μαέστρος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ξάνθη ενώ ο μεγάλος λαϊκός συνθέτης επέλεξε να ζήσει τα τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του στην πόλη.

Αναλυτικά:

Μία σατιρική και αιχμηρή έμμετρη επιστολή του Άκη Πάνου στον Μάνο Χατζηδάκι έφερε την αποδοχή και τη μετέπειτα φιλία μεταξύ των δύο μεγάλων ανδρών της μουσικής.

Από το Allu Fun Marx: Αριστερά…στη Blogoslovakia

Το 1975, ο Άκης Πάνου έστειλε την παρακάτω σύντομη επιστολή στους διευθυντές των τότε κρατικών ραδιοφωνικών σταθμών:

«Κύριε διευθυντά,
παρακαλώ γνωρίσατέ μου τους λόγους εξωστρακισμού της εργασίας μου όσο και εμού, από τα αφ’ ημάς μέσα ενημέρωσης».

Ο Μάνος Χατζιδάκις, τότε διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος, του απάντησε με την παρακάτω επιστολή:

«Δεν γνωρίζω την περίπτωσή σας και σας διαβεβαιώ ότι εις όλας τας αλλαγάς που επιχειρούμεν προς το καλύτερον των προγραμμάτων του ΕΙΡΤ, δεν έπεσαν εις την αντίληψήν μου, ούτε η εργασία σας, ούτε ο εξωστρακισμός της εργασίας σας, κατά συνέπειαν. Ως εκ τούτου, δεν αντιλαμβάνομαι το πνεύμα της διαμαρτυρίας σας».
Υπογραφή : Μάνος Χατζιδάκις

Η ανταπάντηση του Άκη στο Μάνο ήταν έμμετρη.

Ομολογώ πως τά’χασα και ντράπηκα λιγάκι
παίρνοντας την απάντηση του Μάνου Χατζιδάκι
εκ της οποίας φαίνεται σαφώς πως δεν υπάρχω
ή ότι ψύλλους στ’ άχυρα επί ματαίω ψάχνω.

Δεν είναι αλήθεια και μικρό, μια φυσιογνωμία
της μουσικής της διεθνούς όπως o κατωτέρω
να σου δηλώνει καθαρά και εν πάση συντομία
«σας θεωρώ ανύπαρκτο, ποιος είστε, δεν σας ξέρω…»

Βεβαίως είναι φυσικό, ο ΜάνοςΧατζιδάκις
να αγνοεί το ασήμαντο καθ’ όλα άτομό μου.
Ομοίως είναι φυσικό, σαν άνθρωπος πολλάκις
να βρίζω τη μικρότητα και το φιλότιμό μου.

Όμως δεν απευθύνθηκα στον ΜΑΝΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ
αλλά εις την διεύθυνση και επανειλημμένως.
Αν μ’ αγνοεί ο μουσουργός (*) πικραίνομαι λιγάκι,
αλλά ο σιορ διευθυντής, τι λέει τ’ ανθρωπάκι;

Υπάρχουνε τραγούδια μου γνωστά και ουκ ολίγα
που τά’ γραψα όσες φορές με τσίμπησε η μύγα.
Τραγούδια που εμπήκανε στου καθενός το στόμα
και μόνο η διεύθυνσις τα αγνοεί ακόμα.

Τα ράφια του αρχείου σας αν ψάξετε λιγάκι
θα βρείτε τα τραγούδια μου τα ταλαιπωρημένα
εκεί στα ακατάλληλα, στο πίσω το ραφάκι,
Όχι εκεί, λίγο πιο κει, αυτά τα αραχνιασμένα.

Αλλά μια και είμαι άγνωστος
να συστηθώ μου μένει,
ελπίζω εις δικαίωσιν
όσον κι οι πεθαμένοι.

Γεννήθηκα, μεγάλωσα και μένω στην Αθήνα,
είμαι υιός του Στέφανου και της Ελευθερίας.
Τα παιδικά παιχνίδια μου μπουζούκι, μαντολίνα,
επάγγελμά μου μουσικός μηδέν κατηγορίας.

Οι αριθμοί ταυτότητας και διαβατηρίου,
μητρώου στρατιωτικού και απολυτηρίου,
νομίζω δεν χρειάζονται και δεν τους παραθέτω,
στεφανοχάρτι τό’χασα και τρέχα γύρευέ το.

Οι οφθαλμοί μου γαλανοί. Και το ανάστημά μου
δεκαοκτώ εκατοστά, ή ένα και εβδομήντα.
Άτεκνος με μια σύζυγο, τα τρία τα σκυλιά μου,
πρόπερσι σαραντάρησα και πάω για πενήντα.

Με ότι κι αν ασχοληθώ έχω επιτυχία,
γράφω στιχάκια, μουσική, σκαλίζω, ζωγραφίζω.
Κουσούρια: ο εγωισμός και η βωμολοχία
αν και αποφεύγω να μιλώ και πιο πολύ να βρίζω.

Ελλείψεις: ανοργάνωτος στας δημοσίας σχέσεις
και χλευαστής της ανθρωπιάς και της δικαιοσύνης
που αν υπάρχουν μέσα σου, έτσι και ψευτοδέσεις
τα ρίχνεις στον απόπατο, σκουπίζεσαι και φεύγεις.

Άπιστος ως το κόκκαλο για κείνα που δεν είδα.
Φανατικός εθνικιστής, μ’ όλη τη γη πατρίδα.
Δείχνω πως τους ανάξιους τους θεωρώ μεγάλους
ώστε να αποθρασύνονται, να μου πατάν τους κάλους.

Ελπίζω να σας φτάνουνε ετούτα τα στοιχεία.
Αν πάλι δεν σας φτάνουνε, ζητήσατέ μου κι άλλα,
κόλλες και γραμματόσημα στοιχίζουνε ψυχία
(ανάθεμά σε βρωμερή, απαίσια κουφάλα).

Αυτό δεν ήταν για σας και να με συγχωρείτε.
Ήτανε για το δόντι μου, που πρέπει να το βγάλω.
Από ένα δόντι ο άνθρωπος, πόσο ταλαιπωρείται.
Διατελώ μετά τιμής. Αυτά και τίποτε άλλο.

Άκης Πάνου του Στεφάνου.
Καλλιτέχνης γενικώς,
για την περίπτωσή μας
τραγωδός εμπειρικός.

Με έκπληξη ο Άκης Πάνου έλαβε την παρακάτω ευγενέστατη και σοβαρότατη απάντηση του Χατζιδάκι στο δικό του δηκτικό στιχούργημα:

Ζητώ συγνώμη διότι δεν εγνώριζα την περίπτωσίν σας. Πληροφορηθείς την γνησιότητα της εργασίας σας και του ήθους σας εις τον επαγγελματικό τομέα, εζήτησα και άκουσα τον δίσκο σας. Νά’ στε δε σίγουρος, ότι εφ’ εξής δεν πρόκειται ν’ αφήσω τους παραγωγούς μας να αγνοήσουν εις τα προγράμματά τους την μουσικήν εργασίαν σας.
Μετά τιμής
Μ. Χατζιδάκις
Διευθυντής προγράμματος το ΕΙΡΤ
25/6/75

H ιδιαίτερη αυτή αλληλογραφία του Άκη Πάνου με τον Μάνο Χατζιδάκι δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του εξαιρετικού “Λαϊκό Τραγούδι” (Τεύχος 27/ Μάιος-Ιούνιος 2010). Η έμμετρη απάντηση του Άκη Πάνου δεν δημοσιεύεται όμως για πρώτη φορά. Στο μπλογκ “Το δέντρο” η Φαίδρα Φις αναδημοσιεύει ένα κείμενο του δημοσιογράφου Γιώργου Αλλαμανή, που δημοσιεύτηκε σε παλιότερο τεύχος του περιοδικού Μελωδία. Ο τίτλος του ποστ, (υποθέτω και του άρθρου στο περιοδικό Μελωδία) είναι “Το παράπονο του Άκη Πάνου”.

Δανείζομαι από το αρχείο του Οδυσσέα Ιωάννου ένα αστραφτερό σκωπτικό στιχούργημα. Πριν από χρόνια,κάποιος ακροατής του “Μελωδία FM100″το έστειλε στον Οδυσσέα ανώνυμα,γράφοντάς του ότι ο Άκης Πάνου το είχε απευθύνει στον Μάνο Χατζιδάκι το 1975,όταν ο τελευταίος ήταν διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος.Εκείνη την εποχή ο Άκης Πάνου είχε στείλει επιστολή διαμαρτυρίας γιατί τα τραγούδια του δεν μεταδίδονταν από το Τρίτο Πρόγραμμα.Ο Χατζιδάκις είχε απαντήσει ότι δεν γνωρίζει ούτε αυτόν ούτε τα τραγούδια του.Χολωμένος ο Άκης Πάνου σκάρωσε έμμετρα έναν κομψό και ομοιοκατάληκτο λίβελλο,ο οποίος καταλήγει στην κοινοποίηση του “αναστήματός του”:18 εκατοστά(ο ανδρισμός του…)και 1,70(το ύψος του).Δικαιούται να υποθέσει κανείς ότι ο Χατζιδάκις,άνθρωπος με αποδεδειγμένη αίσθηση του χιούμορ και ανοικτός,εκτίμησε τη στάση του λαϊκού τραγουδοποιού,εφόσον μάλιστα-πολύ αργότερα,το 1989-στων αυστηρών καλλιτεχνικών επιλογών “Σείριο” φιλοξένησε το δίσκο με τις ζωντανές εμφανίσεις του Άκη Πάνου στο “Επειγόντως”. Συνεπώς,ας μη θεωρηθεί καθόλου ότι ο έμμετρος αυτός λόγος εκφράζει την πραγματική ανθρώπινη σχέση των δύο ανδρών. Μια σχέση σύντομη και περιστασιακή, αλλά βασισμένη-εν τέλει-σε μία αλληλοεκτίμηση “από μακριά”.

Στο άρθρο του Γ. Αλλαμανή το στιχούργημα του Άκη Πάνου δεν περιλαμβάνεται ολόκληρο, αλλά τελειώνει με τον στίχο “18 εκατοστά ή ένα κι εβδομήντα”. Και αυτός είναι ο λόγος που ο Γ. Αλλαμανής γράφει ότι ο έμμετρος και κομψός λίβελος «καταλήγει στην κοινοποίηση του “αναστήματός του”:18 εκατοστά (ο ανδρισμός του…) και 1,70 (το ύψος του)».

Στις δύο δημοσιεύσεις υπάρχουν κάποιες μικρές διαφορές στους στίχους του λαϊκού συνθέτη. Η σημαντικότερη από αυτές είναι ότι στο περιοδικό “Λαϊκό Τραγούδι” ο Χατζιδάκις αποκαλείται “στιχουργός” (Αν μ’ αγνοεί ο στιχουργός πικραίνομαι λιγάκι), ενώ στο άρθρο του Αλλαμανή ο στίχος είναι “Αν μ’ αγνοεί ο μουσουργός πικραίνομαι λιγάκι”. Το δεύτερο πιστεύω ότι είναι το σωστό, διότι αποκλείω ο Άκης Πάνου να αποκάλεσε τον Μάνο Χατζιδάκι “στιχουργό”, όσο οργισμένος κι αν ήταν όταν έγραφε αυτούς τους στίχους.