«Ήθελα να κάνω ένα φιλμ για το χρήμα και το ρόλο που παίζει στην κοινωνία. Στο τέλος μιας προβολής μπορεί να φύγετε γελαστοί, μπορεί να φύγετε λυπημένοι ή ενοχλημένοι. Με το ‘Capital‘ προσπάθησα να κάνω μια ταινία, από την οποία ο θεατής να βγει ενοχλημένος. Να ανησυχήσει. Η ανησυχία είναι η μόνη λύση. Είναι το μέσο για την όποια λύση»..

λέει στο ΑΜΠΕ ο Έλληνας σκηνοθέτης μιας ταινίας για το «Κεφάλαιο».

Η τελευταία ταινία του 79χρονου πλέον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά- του γιου του αριστερού δημόσιου υπάλληλου από την Αρκαδία, του νεαρού που εγκατέλειψε τη μετεμφυλιακή Ελλάδα καταφεύγοντας στη Σορβόννη για σπουδές φιλοσοφίας και σκηνοθέτησε, λίγα χρόνια μετά -και 43 πριν από σήμερα- τη δολοφονία του Έλληνα βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη («Ζ») στο Λίβανο, ονομάζεται «Το Κεφάλαιο» (Le Capital). Oχι το «παλαιό» του εμπνευστή της ιδεολογίας που άλλαξε τον κόσμο τον προηγούμενο αιώνα. Όχι του Μαρξ αλλά το μυθιστόρημα του Στεφάν Οσμόντ που κυκλοφόρησε πριν από τέσσερα χρόνια στη Γαλλία.

Το μυθιστόρημα -και η ταινία του Κώστα Γαβρά- διηγείται την περιπέτεια- πάθος του 40χρονου μεγαλοστελέχους μιας τράπεζας στη Γαλλία που εμπλέκεται στα γρανάζια του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, «παίζει» με την επαγγελματική -οικομική μοίρα χιλιάδων ανθρώπων, ανεβοκατεβάζει μετοχές, λατρεύει το χρήμα «γιατί μόνο με αυτό σε σέβονται», όπως εκμυστηρεύεται στη γυναίκα του.

«Υπάρχω για να ζωντανέψω τα παιδικά σας όνειρα που έγιναν εφιάλτες»- προκαλεί τον «ξεχασμένο αριστερό» ηλικιωμένο θείο του- «προκαλεί κρίσεις για να γεννήσει περιουσίες», ερωτεύεται ένα άλλο θύμα του κεφαλαίου, ένα μοντέλο πολυτελείας που περνά την ώρα του καταναλώνοντας ναρκωτικά και επιταγές έναντι των …μετοχών της, κι ένα ακόμη, τη χρηματίστρια επίσης Μοντ που όμως ανανίπτει και αποχωρεί, όπως και η σύζυγος που τον εγκαταλείπει αλλά… εκείνος μένει πιστός στο πάθος του κεφαλαίου, επιστρέφει δριμύτερος και εξακολουθεί να παίζει όπως «όλα αυτά τα παιδιά που θα συνεχίζουν να διασκεδάζουν με το παιγνίδι τους ώσπου να τιναχτούν όλα στον αέρα» λέει στην τελευταία ατάκα της ταινίας.

«Πρόκειται για μία ταινία, η υπόθεση της οποίας εκτυλίσσεται στην πραγματικότητα που γνωρίζουμε όλοι πλέον. Ζούμε αυτή την κατάσταση καθημερινά: ξυπνάμε το πρωί κι αναρωτιόμαστε ‘Τι μπορούμε να κάνουμε για να ευχαριστήσουμε τη Διεθνή Αγορά ώστε να γνωρίζει σταθερότητα αλλά και άνοδο;’ Έχουμε γίνει όμηροι της εμπλοκής μας με τις Αγορές και τη Διεθνή Οικονομική Συγκυρία: το Χρηματιστήριο, αόρατη οντότητα, είναι εντούτοις τόσο πραγματικό όσο ένας βαριά άρρωστος που χρειάζεται να τον φροντίζουμε, να τον παρηγορούμε και να τού δίνουμε χαρά για να πηγαίνει καλύτερα. Αυτό που δεν γνωρίζουμε όμως είναι ότι υπάρχουν κάποιοι που δεν ζουν την αρρώστια μέσα στην ανησυχία, μέσα στην αγωνία: αυτοί ζουν από την αρρώστια, είναι η ‘δουλειά’ τους» υπογραμμίζει ο Κώστας Γαβράς.

-Τα …παιδιά θα συνεχίζουν να παίζουν ώσπου να τιναχθούν όλα στον αέρα; -όπως λέει «κλείνοντας» το φιλμ ο πρωταγωνιστής σας;

«Θα μπορούσα να κάνω μια ταινία με ευτυχισμένο τέλος. Αυτή η ταινία όμως θα μπορούσε να ‘ναι ντοκιμαντέρ και η πραγματικότητα, όμως, λέει ότι είμαστε πολύ κοντά σε μια καταστροφή. Είμαστε μέσα στην καταστροφή… Καμιά μυθοπλασία δεν μπορεί να το αγνοήσει αυτό. Δεν μπορούμε να πούμε ότι στην Ελλάδα δεν γίνεται μια καταστροφή αυτή τη στιγμή. Τουλάχιστον για πάρα πολλούς Έλληνες που έχουν χάσει τις δουλειές τους, την υγεία τους, κάποιοι αυτοκτονούν. Στη Γαλλία πλησιάζει… Η Ισπανία βρίσκεται επίσης μέσα στην καταστροφή. Γίνεται πλέον ορατό ότι άλλοι διευθύνουν την οικονομία των κρατών ενώ μέχρι πρότινος γνωρίζαμε πως η άσκηση της οικονομικής πολιτικής εναπόκειται στη κυβερνητική εξουσία κάθε χώρας. Ο τρόπος με τον οποίο η κυρία Μέρκελ φαντάστηκε ότι μπορεί να σωθεί ο κόσμος μοιάζει με βροντερή κατάφαση στη θέληση για απεριόριστη δύναμη που χαρακτηρίζει ανθρώπους σαν τον Marc Tourneuil – τον πρωταγωνιστή: ανακαλύπτοντας η Γερμανίδα καγκελάριος τη δύναμή τους μέσα στο κόσμο μας προτείνει « να προσαρμόσουμε τη Δημοκρατία στην Οικονομία… ».

-Πώς θα «αντισταθούμε» σε αυτόν τον εφιάλτη;

– Ο κινηματογράφος δεν αλλάζει τον κόσμο. Ίσως μόνο τους ανθρώπους . Τους κάνει να σκέφτονται. Ίσως τους κάνει να ανησυχούν. Έτσι αρχίζουν όλα. Όσο για την Ελλάδα; Περάσαμε κατοχή, εμφύλιο πόλεμο… Δεν ξέρω πόσο θα βαστήξει όλο αυτό, ξέρω πως πολλοί άνθρωποι υποφέρουν, αλλά είμαι σίγουρος θα τα βγάλουμε πέρα για ακόμη μια φορά. Τη λύση δεν θα τη δώσει μια ταινία. Η λύση θα ‘ρθει από τους ανθρώπους τους οποίους ψηφίζουμε. Τους πολιτικούς. Όχι όμως όπως ψηφίζουμε τα τελευταία …100 χρόνια στην Ελλάδα. Είναι καταπληκτικό αυτό το πρόβλημα. Το άκουγα, το έζησα από τότε που ήμουν μικρός. Θα ‘ρθει ο Γιωργάκης κι ο Κωστάκης κι ο Ανδρεάκης να μας σώσει. Περιμένουμε πάντα έναν σωτήρα. Ίσως φταίει η χριστιανική μας παιδεία. Περιμένουμε, όμως, μόνο προσωπικά να σωθούμε. Με τα ρουσφέτια… Κι έτσι ψηφίζονται τα … τελείως στουρνάρια. Υπάρχει και στη Γαλλία σε μικρότερο βαθμό αυτό το φαινόμενο…

-«Υπάρχω- κάνω αυτή τη δουλειά για να ζωντανέψω τα παιδικά σας όνειρα» λέει ο πρωταγωνιστής του «Κεφαλαίου» στον θυμωμένο παλιό κομουνιστή θείο του. Εσείς, κάνετε ταινίες – αυτές τις ταινίες- για να ζωντανέψετε τα παιδικά σας όνειρα;

-Και τα όνειρα της μεγαλύτερης ηλικίας. Αχ αυτός ο θείος… Τον γνωρίζω πολύ καλά. Τον έχω δει πολλές φορές. Είναι συγκινητικός χαρακτήρας. Τράβηξε τα πράγματα τόσο μακριά κάποια στιγμή που δεν πέτυχαν. Και, ίσως, δυστυχώς που δεν πέτυχαν. Χρησιμοποιήθηκαν τελικά με τέτοιο τρόπο που βοήθησαν τους αντιπάλους να μεγαλώσουν…

-Τι θα αλλάξει τελικά τον κόσμο που κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα;

-Δεν έχω λύση. Σε καμιά «πολιτική» ταινία δεν είχα. Δεν νομίζω ότι μπορεί να αλλάξει η κοινωνία. Ίσως θα έπρεπε να αλλάξει ο τρόπος που γίνεται η διανομή των…ρόλων, η κατανομή του πλούτου. Κι εμείς που δεν είμαστε οι διανομείς να δημιουργούμε. Να μην εφησυχάζουμε στη θεσούλα, τη δουλίτσα και τον καναπέ μας. Η ζωη είναι μεγάλη περιπέτεια και κρατά λίγο. Μην την κάνουμε μικρότερη απ’ τη θεσούλα, τη δουλίτσα, το σπιτάκι, τον καναπέ μας. Να ανησυχούμε…

Β.Χ, από το ΑΜΠΕ