Ολα ξεκίνησαν με την είδηση: στις 14 Ιουλίου το Ιράν και η Ομάδα 5+1 (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία) κατέληξαν σε μια συμφωνία για να διασφαλιστεί ο ειρηνικός χαρακτήρας του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης και να ελαφρυνθούν οι κυρώσεις εις βάρος της χώρας – είχαν επιβληθεί το 1979 από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ενωση στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών του Ιράν μετά την κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας. Λίγες μέρες μετά, η συμφωνία επικυρώθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Τα μόνα που θυμόμουν για το Ιράν ήταν ο μοναδικός αρχαίος πολιτισμός της Περσίας (από το σχολείο), ο Αγιατολάχ Χομεϊνί (ηγέτης της Ιρανικής Επανάστασης του 1987), η Σοράγια και ο Σάχης (που εκδιώχθηκε το 1989), ο οκταετής πόλεμος με το Ιράκ τη δεκαετία του 1980 και δύο εξαιρετικές ταινίες: «Ενας χωρισμός» και «Τι απέγινε με την Ελι» του Ασγκάρ Φαραντί. Πολύ λίγα… Αρχισα, λοιπόν, το ψάξιμο.

Μυστήριο και γοητεία

«Μυστηριώδες και απομονωμένο», «σε μπερδεύει και σε εκπλήσσει», «τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται». Με τις φράσεις αυτές χαρακτηρίζει το Ιράν ο επικεφαλής του εκεί γραφείου των New York Times, Thomas Erdbrink. Παντρεμένος με Ιρανή φωτογράφο, ζει εκεί επί 13 χρόνια και με μια σειρά 7 ντοκιμαντέρ που έκανε για την ιστοσελίδα της εφημερίδας επιχειρεί να περιγράψει την καθημερινότητα. Στην αρχή αντιμετώπισα πολύ επιφυλακτικά τους χαρακτηρισμούς του – τους θεώρησα κλισέ. Πείστηκα, όμως, όταν τους ξανασυνάντησα, διαβάζοντας άρθρα των Guardian και Independent και όταν τους επανέλαβαν φίλοι που ζουν στην Τεχεράνη: «Είναι ένας διαφορετικός κόσμος, πολύ γοητευτικός, πολύ δραματικός, είναι ένας άλλος πλανήτης», μου είπαν. «Οι Ιρανοί είναι ιδιαίτερα ευγενείς και από άποψη κουλτούρας φιλοδυτικοί. Διαχωρίζουν τη θέση τους από τους Αραβες – “εκείνοι δεν μπορούν με τα χρήματά τους να αγοράσουν ούτε ταυτότητα ούτε ιστορία”, σου λένε».

Ερημος, χιόνι και πετρέλαιο

Πρόκειται για μια χώρα με 80 εκατομμύρια κατοίκους, τεράστια σε έκταση (για να τη διασχίσεις διαγώνια με το αεροπλάνο χρειάζεσαι 4 ώρες). Σκεφτείτε: αλλού είναι έρημος κι αλλού το χειμώνα το θερμόμετρο είναι κολλημένο στους -20. Μεγάλος πλούτος της το υπέδαφος – όχι μόνο το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, αλλά και ο χαλκός, ο σίδηρος και τα σπάνια πετρώματα. Είναι, επίσης, κράτος με σπουδαίο πολιτισμό και μεγάλη ιστορία, στο οποίο η έννοια του έθνους είναι συνυφασμένη με την κρατική υπόσταση, ένα παραδοσιακά απολυταρχικό κράτος, στο οποίο δεν υφίσταται η έννοια της διαφωνίας. Με δύο, τουλάχιστον, παράλληλες εξουσίες: τον ανώτατο ηγέτη (από το 1989 είναι ο Αλι Χαμενεΐ- ο άνθρωπος που εισήγαγε τους υπολογιστές και το Ιντερνετ στο Ιράν) και τον πρόεδρο της χώρας (από τις 3 Αυγούστου είναι ο Χασάν Ρουχανί). Η θρησκεία είναι βαθύτατα ριζωμένη σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής – θρησκεία και έθνος, με δυο λόγια, είναι ένα. Σε κάποιο από τα 7 ντοκιμαντέρ του ο Thomas Erdbrink διερευνά το πρόβλημα της λειψυδρίας που πλήττει εδώ και 20 χρόνια την περιοχή. «Με τη βοήθεια του Θεού θα βρέξει», ήταν η απάντηση κατοίκων της περιοχής του Ισφαχάν, της παλιάς πρωτεύουσας. «Αν θέλεις να μάθεις τι έχουν στο μυαλό τους, έρχεσαι εδώ και ακούς προσεκτικά», συνιστά σε άλλο ρεπορτάζ του ο δημοσιογράφος, λίγο πριν μπει στο κήρυγμα της Παρασκευής.

Κυκλοφοριακό χάος, χιτζάμπ και mall

Παράλληλα, είναι σύγχρονο κράτος. Διαθέτει εξαιρετικά πανεπιστήμια (κρατικά και ιδιωτικά) και σημαντικούς επιστήμονες. Στη βόρεια Τεχεράνη, όπου ζουν περίπου τα 5 εκατομμύρια από τα 8 εκατ. κατοίκους της πρωτεύουσας, η ανοικοδόμηση με πολυτελή κτίρια και ουρανοξύστες είναι θηριώδης (αντίθετα με τo Νότo, όπου τα σπίτια είναι φτωχικά, χτισμένα με τούβλα και τσιμεντόλιθους). Στο Βορρά θα βρει κανείς και τα πιο μοντέρνα μαγαζιά και στέκια. Στους σύγχρονους αυτοκινητόδρομους των πλούσιων περιοχών της πόλης βλέπεις -τις περισσότερες φορές ακινητοποιημένα από την κίνηση- τα πιο ακριβά I.X. (η Porsche πουλάει στο Ιράν περισσότερα αυτοκίνητα από όσα σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Μέσης Ανατολής). Και πολύ συχνά τα οδηγούν γυναίκες. Μπορεί πάντα να φορούν τη χιτζάμπ (μαντίλα) -γιατί τα μαλλιά θεωρούνται ερωτογενής ζώνη- αλλά είναι περιποιημένες, βαμμένες στην εντέλεια, με μοντέρνα ρούχα (κάτω από τη ρόμπα) και ψηλά τακούνια.

Γιατί στο Ιράν οι γυναίκες πλέον σπουδάζουν και εργάζονται – κάπου διάβασα, μάλιστα, ότι εντυπωσιάζεται κανείς από το πλήθος των γυναικών οδηγών λεωφορείων. Σύμφωνα με το νόμο, είναι ίσες με τους άνδρες. Στη θεωρία. Γιατί στην πράξη τα πράγματα είναι διαφορετικά – και κυρίως σε θέματα που έχουν να κάνουν με την ηθική. Δεν θα δείτε, για παράδειγμα, θηλυκούς θεατές σε ανδρικούς αγώνες – γιατί δεν είναι ηθικό να βλέπουν μυώδη και ιδρωμένα ανδρικά σώματα. Δεν θα ακούσετε Σεζάρια Εβόρα ή Αμάλια Ροντρίγκες στα καφέ της πρωτεύουσας – γιατί δεν επιτρέπονται τα τραγούδια με γυναικεία φωνή. Στο μετρό της πόλης, που μεταφέρει ημερησίως 2 εκατ. επιβάτες, τα βαγόνια είναι ξεχωριστά για άνδρες, για γυναίκες και για οικογένειες. Στους δρόμους, η θρησκευτική αστυνομία μπορεί να παρέμβει για παρατηρήσεις σχετικά με την εμφάνιση – γυναίκας εννοείται. «Με σταμάτησαν στο σταθμό του μετρό γιατί φύσηξε ο αέρας, σηκώθηκε η ρόμπα και το παντελόνι που φορούσα ήταν πολύ στενό», διηγείται μια κοπέλα στο δημοσιογράφο των New York Times. «Μου είπε μπράβο που δεν είμαι βαμμένη και με άφησε να φύγω». Πάντως, ο νυν πρόεδρος, Χασάν Ρουχανί, έχει δηλώσει ότι εξετάζεται να καταργηθεί η χιτζάμπ για τις μη σιίτισσες.

Κατά τα άλλα, η Τεχεράνη είναι ζωντανή πόλη. Ακόμη και αργά το βράδυ θα συναντήσεις ανοιχτά καταστήματα, κόσμο στους δρόμους, νεαρούς να φλερτάρουν -διακριτικά-, κορίτσια να κυκλοφορούν δυο-δυο. «Δεν σου λείπει τίποτα», μου είπε φίλος που ζει εκεί. «Μπορεί τα μαγαζιά να μη λέγονται μπαρ, αλλά υπάρχουν, προσφέρουν καφέ ή φαγητό». Οσο για τα τρόφιμα, ίσως να μην υπάρχει πολύ μεγάλη ποικιλία στα εισαγόμενα λόγω του αποκλεισμού, αλλά βρίσκεις τα πάντα – και ιρανικά, που τα τελευταία χρόνια είναι καλής ποιότητας. Τα βασικά αγαθά (ψωμί, καύσιμα) είναι επιδοτούμενα. Εκεί που απογειώνεται ο καταναλωτισμός είναι στα πολυτελή malls – με τιμές λίγο πιο υψηλές από τις αθηναϊκές. Θα δεις ακόμη και καταστήματα με γυναικεία εσώρουχα – μόνο που δεν τα φορούν κούκλες και δεν επιτρέπεται η είσοδος στους άνδρες, για να μην ξεχνιόμαστε.

Και μερικά νούμερα: η πρωτεύουσα είναι ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη (αναλογούν 1,6 κάτοικοι σε κάθε δωμάτιο), 1 στους 5 ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 75% των νοικοκυριών διαθέτει ψυγείο και το 55% των κατοίκων κομπιούτερ, το 16% των ανδρών και το 1% των γυναικών καπνίζουν και καταναλώνουν ημερησίως 2.400 θερμίδες.

Πηγή: kathimerini.gr