Με αφορμή την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Σκλήρυνσης κατά Πλάκας ο Ανδρέας Π. Λυσανδρόπουλος, επικεφαλής του τμήματος Νευροανοσολογίας και Σκλήρυνσης κατά Πλάκας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Erasme των Βρυξελλών, μας μιλά για τη νόσο.

Η σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣκΠ) είναι μία νόσος η οποία προκαλεί «φόβο με το άκουσμά της και μόνο. Και αυτό γιατί έχει συμβολικά συνδεθεί με την αναπηρία σε νεαρή ηλικία. Αυτός είναι και ο λόγος που η κοινωνία την έχει δαιμονοποιήσει», επισημαίνει ο κ. Λυσανδρόπουλος.

Ομως, την τελευταία εικοσαετία, και κυρίως τα τελευταία λίγα χρόνια, «η ταχύτατη και σημαντική πρόοδος της ιατρικής στον τομέα του φαρμάκου επιτρέπει σε πολλές περιπτώσεις παρατεταμένη ύφεση της ΣκΠ. Πολλοί ασθενείς σήμερα με τη σωστή θεραπεία δεν ξεχωρίζουν σε τίποτα από τους μη ασθενείς» σημειώνει και δεν διστάζει να εκφράσει την αισιοδοξία του ότι «ότι πολύ σύντομα θα μιλήσουμε για ίαση της ΣκΠ.».

Παράλληλα, ο κ. Λυσανδρόπουλος συμβουλεύει τους ασθενείς και τους συγγενείς τους «να απαλλαχθούν οι άνθρωποι από το φόβο για τη ΣκΠ, και να συνεχίσουν τη ζωή τους κανονικά σε όλα τα επίπεδα. Διότι η ζωή είναι δώρο που πρέπει να το απολαύσουμε τώρα».

Κύριε Λυσανδρόπουλε, τι ακριβώς είναι η Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣκΠ) ή Πολλαπλή Σκλήρυνση;

Είναι μία αυτοάνοση διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος με συμπτώματα όπως δυσκολία στην όραση, μυϊκή αδυναμία, αισθητικές διαταραχές, προβλήματα στην κίνηση, κόπωση και συχνά γνωσιακή έκπτωση. Στη ΣκΠ η ουσία (μυελίνη) που καλύπτει τα νεύρα (όπως καλύπτονται τα καλώδια με το πλαστικό μονωτικό υλικό), στον εγκέφαλο, τα οπτικά νεύρα και τον νωτιαίο μυελό δέχεται επίθεση από το ανοσοποιητικό σύστημα και εξαιτίας της φλεγμονής «ξεφτίζει» (απομυελίνωση) και αντικαθίσταται από ουλώδη ιστό (σκλήρυνση). Σε γενικές γραμμές, οι ασθενείς με ΣκΠ δεν ζουν στις μέρες μας λιγότερο από τους υγιείς, λόγω της σημαντικής προόδου της ιατρικής. Πρόκειται για μια χρόνια νόσο η οποία εξελίσσεται. Ωστόσο, υπάρχουν σήμερα θεραπευτικές αγωγές που επιβραδύνουν την εξέλιξή της και μειώνουν τα συμπτώματα. Γι’ αυτό χρειάζεται συστηματική παρακολούθηση και έγκαιρες παρεμβάσεις ώστε να προλαμβάνεται η εξέλιξη.

Όλοι οι ασθενείς με ΣκΠ έχουν την ίδια εξέλιξη;

Η αλήθεια είναι ότι κάθε ασθενής με ΣκΠ είναι διαφορετικός. Ο τρόπος όμως που η νόσος εκδηλώνεται και εξελίσσεται στο χρόνο έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά για τους περισσότερους ασθενείς. Τα πρώτα χρόνια εμφανίζεται με οξεία νευρολογικά προβλήματα κατά ώσεις, όπως π.χ. ένα ελαφρύ μούδιασμα στα πόδια που ακολουθούνται κάθε φορά από πλήρη ή μερική αποκατάσταση. Κάποια χρόνια αργότερα, τα νευρολογικά προβλήματα εγκαθίστανται σταδιακά και δεν υποστρέφουν. Σε προχωρημένο στάδιο, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν βαριά παράλυση ή σημαντική μείωση της όρασης, ενώ κάποιοι άλλοι γνωσιακά προβλήματα (απώλεια μνήμης, έλλειψη συγκέντρωσης κ.λπ.) και κατάθλιψη. Το πιο συχνό σύμπτωμα της ΣκΠ είναι η ασυνήθιστη και μη δικαιολογημένη κόπωση.

Ποιοί εκδηλώνουν ΣκΠ;

Η ΣκΠ είναι νόσος των νέων ατόμων και εμφανίζεται στη παραγωγική ηλικία. Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα σε ηλικία 20 έως 40 ετών. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι μικρά παιδιά, έφηβοι, ακόμη και ηλικιωμένοι δεν μπορούν να εμφανίσουν ΣκΠ. Απλώς ότι είναι πιο συχνή στις συγκεκριμένες ηλικίες.

Υπάρχει λόγος που η συχνότητα της ΣκΠ τα τελευταία χρόνια αυξάνει;

Οι ερευνητές δεν μπορούν να αποφανθούν με σιγουριά ότι αυξάνει η συχνότητα της ΣκΠ. Σίγουρα όμως λόγω της ενημέρωσης, οι ασθενείς πηγαίνουν με τα πρώτα συμπτώματα στον γιατρό και σε συνδυασμό με τις καλύτερες διαγνωστικές μεθόδους των τελευταίων ετών, όπως η μαγνητική τομογραφία, η νόσος αναγνωρίζεται πιο εύκολα. Αυτό που μπορεί όμως να ειπωθεί είναι ότι αυξάνεται η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών. Παλαιότερα ήταν ένας άνδρας για κάθε δύο γυναίκες, ενώ τείνει να γίνει ένας άντρας και τρεις γυναίκες που έχουν τη νόσο.

Η ΣκΠ είναι αποκλειστικά στα γονίδια;

Όχι. Σαφώς και στηρίζεται σε κάποια γενετική προδιάθεση, όπως όλα τα χρόνια νοσήματα, αλλά όχι αποκλειστικά. Ο κίνδυνος για ΣκΠ είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερος εάν υπάρχει συγγενής πρώτου βαθμού με τη νόσο, αλλά επίσης παίζουν ρόλο περιβαλλοντικοί και ίσως και λοιμογόνοι παράγοντες (διαταραχές βιταμίνης D, ιστορικό λοίμωξης από τον ιό ΕBV, κάπνισμα).

Οι ασθενείς με ΣκΠ μπορούν να γυμνάζονται;

Παλαιότερα, οι γιατροί υποστήριζαν ότι οι ασθενείς με ΣΚΠ δεν πρέπει να γυμνάζονται. Τώρα όμως γνωρίζουμε ότι τα οφέλη της γυμναστικής είναι περισσότερα από τους κινδύνους. Έχει αποδειχτεί πως η άσκηση ενεργοποιεί και «εκγυμνάζει» εγκεφαλικά κέντρα που πάσχουν και έτσι διατηρεί και ιδανικά βελτιώνει την απόδοση του ασθενούς. Το ίδιο ισχύει και για τα γνωσιακά προβλήματα και την πνευματική άσκηση.

Η ΣκΠ μπορεί να θεραπευτεί τελείως;

Δυστυχώς η ΣκΠ δεν θεραπεύεται. Όχι ακόμη τουλάχιστον. Όμως, σε πολλούς ασθενείς με την κατάλληλη αγωγή αλλά και την έγκαιρη παρέμβαση σε περίπτωση υποτροπών είναι δυνατόν να επιτευχθεί μακρόχρονη ύφεση της νόσου. Ορισμένοι υπό κατάλληλη αγωγή και παρακολούθηση μπορεί να μην εμφανίσουν νέα συμπτώματα, όπως υποτροπές, νέες βλάβες (εστίες) στη Μαγνητική Τομογραφία (MRI), αυξημένο ρυθμό απώλειας εγκεφαλικού όγκου και εξέλιξη της αναπηρίας.

Είναι η ΣκΠ μεταδοτική;

Η ΣκΠ δεν είναι μεταδοτική σε καμία περίπτωση.

Ο γιατρός μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η εξέλιξη της ΣκΠ;

Όχι, διότι η ΣκΠ συχνά είναι απρόβλεπτη. Η γνώση του τύπου της ΣκΠ αλλά και τα συμπτώματα του ατόμου με ΣκΠ, μπορεί να δώσουν κάποια «ιδέα» για την πρόβλεψη της εξέλιξης της νόσου, αλλά δεν υπάρχει τρόπος για σαφή πρόγνωση του πώς θα εξελιχθεί. Όπως συνηθίζω να λέω «time is brain», δηλαδή ο χρόνος είναι εγκέφαλος, οπότε η έγκαιρη διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση, αλλά και η έγκαιρη αλλαγή της θεραπευτικής επιλογής σε μία υποτροπή, αποτελούν κρίσιμα και κομβικά σημεία για τη μετέπειτα πορεία της νόσου.

Οι νέες θεραπευτικές επιλογές είναι πιο αποτελεσματικές από τις προηγούμενες ή απλώς δίνονται σε χάπι αντί για ένεση;

Εξαρτάται από τη θεραπεία. Αλλα φάρμακα είναι ίδιας αποτελεσματικότητας με τα ενέσιμα (1ης γραμμή) και άλλα μεγαλύτερης (2ης). Πάντως, χρειάζεται αρκετός χρόνος και εμπειρία με ασθενείς για να μιλήσουμε για το προφίλ ασφάλειας κάποιου νέου σκευάσματος, ακόμη και εάν έχει αποδειχθεί από τις κλινικές δοκιμές.