Επιμέλεια Νίκος Αρβανίτης

Η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας επιτελείται μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο και βασίζεται σε σχέσεις αλληλεπίδρασης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το παιδί εκδηλώνει την επικοινωνιακή του πρόθεση, αναπτύσσει κοινά σημεία αναφοράς και διευρύνει σιγά-σιγά τις γλωσσικές του δεξιότητες.

Η διαδρομή αυτή οδηγεί το παιδί από το στάδιο της προλεκτικής επικοινωνίας στην κατάκτηση όλων των πτυχών της γλώσσας – της φωνολογίας, μορφολογίας, σύνταξης , σημασιολογίας και της πραγματολογίας. Στην περίπτωση όμως, που το παιδί παρουσιάζει οργανικό πρόβλημα (λ.χ. απώλεια ακοής), χαμηλό νοητικό δυναμικό, κοινωνική /συναισθηματική διαταραχή ή ειδικό γλωσσικό πρόβλημα, εμφανίζονται διαταραχές λόγου και ομιλίας.

Διαταραχές λόγου και ομιλίας
Οι διαταραχές λόγου επηρεάζουν την επικοινωνιακή επάρκεια του παιδιού και τη σχέση του με τον εαυτό του και το περιβάλλον . Εκδηλώνονται κατά την προσχολική ηλικία και είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν έγκαιρα έτσι ώστε να αποκατασταθεί η γλωσσική οργάνωση του παιδιού και να ν διευκολυνθεί η είσοδος του στο σχολείο για την κατάκτηση της ανάγνωσης και της γραφής.

• Διαταραχές ομιλίας
  Δυσκολίες στην άρθρωση – το παιδί δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τα όργανα της άρθρωσης για να παράγει έναν ή περισσότερους φθόγγους.
   Δυσκολίες στη φωνολογία – το παιδί μπορεί να είναι σε θέση να παράγει όλους τους φθόγγους αλλά όταν μιλάει τους μπερδεύει, τους παραλείπει ή τους αλλοιώνει με αποτέλεσμα η ομιλία του να είναι ακατάληπτη και κατανοητή μόνο από άτομα του στενού τους περιβάλλοντος. Πάντα όμως, πρέπει να συνυπολογίζουμε την ηλικία του παιδιού. Είναι φυσιολογικό ένα παιδί 2-3 χρόνων να μην μιλάει «καθαρά» αλλά στην ηλικία των 4-5 χρόνων πρέπει να έχει ολοκληρώσει, αν όχι πλήρως, τότε σε ικανοποιητικό βαθμό, την οργάνωση του φωνολογικού του συστήματος και η ομιλία του να είναι κατανοητή.
• Διαταραχές λόγου
  Δεν ανταποκρίνεται σε οικεία ονόματα στην ηλικία του ενός έτους.
   Δεν εντοπίζει καθημερινά αντικείμενα όταν του ζητούνται στην ηλικία των 18 μηνών.
   Δεν εκτελεί απλές εντολές στην ηλικία των 2 χρόνων.
   Δεν κατανοεί γραμματικά στοιχεία (λ.χ. άρνηση, ερώτηση) στην ηλικία των 2μιση χρόνων.
• Δυσκολίες στην έκφραση
   Δεν χρησιμοποιεί λέξεις στην ηλικία των 18 μηνών.
   Δεν κάνει προτάσεις με 2 λέξεις στην ηλικία των 2 χρόνων.
   Χρησιμοποιεί λιγότερες από 100 λέξεις στην ηλικία των 3 χρόνων.
   Δεν χρησιμοποιεί προθέσεις ή πληθυντικό στην ηλικία των 3-4 χρόνων.
   Κάνει προτάσεις με λιγότερες από 4 λέξεις στην ηλικία των 3-4 χρόνων.
   Κάνει συντακτικά λάθη – παραλείπει μέρος των λέξεων στην ηλικία των 4-5 χρόνων.
• Τι πρέπει να θυμόμαστε:
   Οι δυσκολίες ενός παιδιού πρέπει πάντοτε να εκτιμώνται σε σχέση με την ηλικία του.
   Ο ψυχολογικός παράγοντας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και εμπλέκεται άμεσα στο λόγο και την ομιλία είτε θετικά είτε αρνητικά.
   Η απώλεια ακοής δεν φαίνεται πάντοτε και μπορεί να συμβάλλει στην καθυστέρηση του λόγου και της ομιλίας – ακόμη και αν είναι παροδική λ.χ. συχνές ωτίτιδες. Αν έχετε αμφιβολίες επισκεφτείτε τον Ω.Ρ.Λ..
   Εάν κάτι σας ανησυχεί είναι προτιμότερο να αποτανθείτε σε έναν λογοπαδικό. Η πρόληψη και η έκγαιρη παρέμβαση είναι πάντοτε καλύτερες από την εδραίωση του προβλήματος και την εμφάνιση δευτερογενών ψυχολογικών συμπτωμάτων.
   Η μη έγκαιρη αντιμετώπιση των διαταραχών λόγου και ομιλίας, μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες μάθησης και σχολική αποτυχία.΄

Πρέπει να επιδιώξουμε αξιολόγηση από ειδικό όταν:

    Μπορεί να κάνει λεκτική μίμηση ή μόνο μίμηση κίνησης και δεν μπορεί να παράγει αυθόρμητα λέξεις
    Προφέρει μόνο ορισμένους ήχους ή λέξεις κατ΄επανάληψη αλλά δεν μπορεί να της χρησιμοποιήσει στον αυθόρμητο λόγο για να επικοινωνήσει
    Η εξέλιξη της ομιλίας του ξαφνικά σταματά ή παλινδρομεί
    Έχει ασυνήθιστη χροιά η φωνή, όπως βραχνάδα ή ρινικότητα.
    Δεν μπορεί να θυμηθεί ονομασίες γνωστών αντικειμένων και τα ζητάει περιγράφοντας τα π.χ. παπούτσι: αυτό που φοράμε στα πόδια
    Η ομιλία του δεν γίνεται κατανοητή από το αναμενόμενο για την ηλικία του. Οι γονείς θα πρέπει να καταλάβουν περίπου το ήμιση της ομιλίας του παιδιού στα 2 χρόνια και περίπου τα τρία τέταρτα στα 3 χρόνια
    Από 4 ετών το παιδί θα πρέπει η ομιλία του να γίνεται κατανοητή ακόμα και από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν το παιδί.