Πάνω από 15.000  Σαρακατσάνοι ζούνε στην οροσειρά του Αίμου , στην Βουλγαρική πλευρά. Ενταγμένοι στα σύγχρονα δεδομένα αλλά και  δεμένοι με την παράδοση τους,  οργανωμένοι στην Ομοσπονδία Σαρακατσάνων που έχουν ιδρύσει στο Σλίβεν  και ενταγμένοι στην πολιτική ζωή, συνεχίζουν να ζούνε, να εργάζονται και να  κατέχουν περίπου το 80% της αγοράς στο Σλίβεν.  Άνθρωποι  δημιουργικοί  αφού κατάφεραν παρά τα δεινά που είχαν υποστεί στο διάβα της ζωής τους να δημιουργήσουν εργοστάσια, εταιρίες κατασκευής ακινήτων, τυροκομία, ξενοδοχεία . Για παράδειγμα  θα μπορούσαν να αναφερθούν το εργοστάσιο  ξηρών καρπών «Kronos» , το εργοστάσιο κατασκευής επίπλων « Euromebel» , η κατασκευαστική «Pinelopagroup», το ξενοδοχείο  « Panorama»  κ.λ.π .

«Δύσκολες εποχές, αλλά συνεχίζουμε οικονομικά και  είμαστε στο πόδι»  σημείωσε  ο  Δημήτρης  Μπατάκος, Δημοτικός Σύμβουλος στον Δήμο Σλίβεν και ιδιοκτήτης του εργοστασίου « Kronos» σημειώνοντας ότι « η δυναμική των Σαρακατσάνων στην περιοχή κατόρθωσε  να  καλύψει  πολλές οικονομικές δραστηριότητες». Τόνισε όμως ότι οι Σαρακατσάνοι δεν είναι μόνο επιχειρηματίες αλλά διαπρέπουν και στις τέχνες και επιστήμες.  Και συμπλήρωσε ο Χρήστος Μπίτης «  το καλό είναι ότι τα παιδιά μας  σπουδάζουν, αλλά γυρνάνε πίσω για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα μέρη από όπου κατάγονται».

Εκτός από την οικονομική τους δραστηριότητα  , παρά την οικονομική κρίση της Βουλγαρίας η οποία  τώρα ανακάμπτει  και βελτιώνεται ,  κατάφεραν και  οργανώθηκαν  ιδρύοντας εξ’ ιδίων πόρων,  συλλόγους  οι οποίοι συσπειρώθηκαν  στην Ομοσπονδία Σαρακατσάνων στο Σλίβεν από το 1991.  Στο πολύ όμορφο ακίνητο που έχουν, δημιούργησαν και  ένα παραδοσιακό μουσείο , μέσα στο οποίο ο επισκέπτης αναπολεί το παρελθόν  και ονειρεύεται  τις παραδοσιακές  καλύβες στα βουνά  όπου κατοικούσαν.

Αυτά  τα παλιά  αναπολούσαν  οι Χρήστος, Δημήτρης και Θανάσης , ξαδέλφια και οι τρεις,  καθώς έπιναν τον καφέ τους  μιλώντας  Ελληνικά  στο Σαρακατσάνικο ιδίωμα  , λέγοντας πώς  βοσκούσαν τα ζώα , πώς πήγαιναν σχολείο και πώς παρά τις δυσκολίες που υπήρχαν «έπαιρναν τα γράμματα» .  Μιλούσαν για  το «αντάμωμα» που θα  οργανωθεί και για φέτος για 24^η χρονιά  στις 30 Αυγούστου, για τα κλαρίνα  που θα ακούγονται μέχρι το πρωί και για τους χορούς  που θα ζωντανέψουν το  « το όμορφο χθες» το οποίο  θέλουν να τους οδηγήσει σε ένα καλύτερο αύριο. Το οποίο όμως να μην είναι μόνο  στενά συνδεδεμένο  με την οικονομική τους ανέλιξη, αλλά και με  την συνέχιση της παράδοσης.

Οι φόβοι τους   είναι ότι  με την ενσωμάτωση τους στην Βουλγαρική κοινωνία και με τους μεικτούς γάμους «χάνεται»  η Σαρακατσάνικη συνείδηση και πολύ περισσότερο η Ελληνική γλώσσα. Στηρίζουν  τους 20 συλλόγους , όπως είπαν, την Ομοσπονδία  , το έργο όλων, που το πρώτιστο είναι  η εκμάθηση της γλώσσας σε φροντιστηριακά μαθήματα , συντηρούν  τα χορευτικά τους συγκροτήματα  τους , ενώ έκτισαν και μια Εκκλησία στο Τσότσοβο το 2000 στο όνομα του Αγίου Γεωργίου.

Για εκείνο όμως που  προβληματίζονται είναι αν κατορθώσουν όλα αυτά να τα συνεχίσουν  αφού και η Βουλγαρική κρίση επέδρασε καταλυτικά και σε αυτούς.  Οικονομική  βοήθεια  « δεν υπάρχει από πουθενά» υπονοώντας την Ελλάδα την οποία χαρακτηρίζουν « απούσα  στα προβλήματα και παρούσα στις δεξιώσεις» , η οποία  δεν έχει προνοήσει ούτε τις μετακινήσεις των Ελλήνων δασκάλων που διδάσκουν Ελληνική γλώσσα και πολιτισμό να αντιμετωπίσει, ούτε βιβλία για τα φροντιστηριακά μαθήματα που γίνονται να στείλει.

Το σημαντικότερο όμως  ζήτημα το οποίο θέτουν είναι  η άρνηση των Ελληνικών αρχών να τους χορηγήσει  την Ελληνική  υπηκοότητα. Με δάκρυα στα μάτια ο Δημήτρης Γρίβας  εξιστορούσε την στιγμή που ένας  υπάλληλος  στην Ελλάδα , πίσω από ένα γραφείο όπου είχε  απευθυνθεί   για να υποβάλει τα δικαιολογητικά του , τον ρώτησε « αν είναι Έλληνας»  λέγοντας « μπορείς να το  αποδείξεις» ;  Δύσκολα καταλαβαίνει κανείς την άρνηση αυτή , η οποία πλέον δεν είναι «πολιτική» μια και η Βουλγαρία  ανήκει στην ΕΕ και κανένας δεν θα εγκαταλείψει  το βιός του εκεί για να έρθει  στην Ελλάδα. Απλά φαίνεται ότι δεν γίνεται  κατανοητό ότι όλοι αυτοί ζητούν την Ελληνική υπηκοότητα  για να  αισθάνονται δικαιωμένοι για τα δεινά που έχουν υποστεί στο διάβα των χρόνων

Άνθρωποι φιλόξενοι  και ειλικρινείς  σύγχρονοι και παραδοσιακοί, υπερήφανοι με την καταγωγή τους  και νοσταλγοί  του χθες που θέλουν να το διατηρήσουν για τα παιδιά τους. Δύσκολο μεν , κατορθωτό δε.