Η άτυπη συνθηκολόγηση των χωρών του Νότου στο θέμα των ευρωομολόγων έχει ανοίξει τον δρόμο για μία συμφωνία σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το νέο ταμείο ανάκαμψης των κρατών-μελών της Ε.Ε. από την πανδημία του κορωνοϊού. Τα ανοιχτά ζητήματα όμως παραμένουν πολλά, συνεπώς δεν αναμένονται σημαντικές ανακοινώσεις μετά τη σημερινή τηλεδιάσκεψη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Στην τηλεδιάσκεψη, σύμφωνα το πρακτορείο Bloomberg, θα συζητηθεί υπό διαμόρφωση σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συνολικού ύψους 2 τρισ. ευρώ, για τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης. Στο σχέδιο περιλαμβάνεται ειδικό ταμείο εντός του νέου προϋπολογισμού της Ε.Ε. (πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-27) ύψους 300 δισ. ευρώ και άντληση 320 δισ. ευρώ στις κεφαλαιαγορές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δεν είναι σαφές πώς θα προκύψουν τα υπόλοιπα. Τα μισά από τα χρήματα που θα δανειστεί η Επιτροπή θα δοθούν ως δάνεια στα κράτη-μέλη· τα άλλα μισά θα τροφοδοτήσουν το ΠΔΠ.

Εν τω μεταξύ, αργά προχθές, ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε –ο πιο φανατικός μέχρι πρότινος θιασώτης των ευρωομολόγων– κατέθεσε την ιταλική πρόταση για το ταμείο ανάκαμψης. Σύμφωνα με αυτήν, οι πόροι του Ταμείου θα προκύψουν από δανεισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τη στήριξη εγγυήσεων των κρατών-μελών που θα δοθούν μέσω του προϋπολογισμού της Ε.Ε. Οι πόροι αυτοί στη συνέχεια θα δοθούν ως δάνεια, με τη μεγαλύτερη δυνατή διάρκεια, στα κράτη-μέλη.

Η πρόταση Κόντε, η οποία δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένο ποσό για το ταμείο, είναι στο ίδιο μήκος κύματος, αλλά ουσιωδώς λιγότερο φιλόδοξη από την αντίστοιχη ισπανική που παρουσιάστηκε προχθές. Η Μαδρίτη επέμεινε σε ένα μεγάλο πακέτο –1 με 1,5 τρισ. ευρώ– και στη χορήγηση των πόρων στα κράτη-μέλη ως επιχορηγήσεις, ώστε να μην αυξάνεται το χρέος τους. Η ισπανική πρόταση αναφέρεται επίσης σε έκδοση ομολόγων «εις το διηνεκές» (perpetual bonds) από το νέο ταμείο, το κεφάλαιο των οποίων δεν θα αποπληρωθεί ποτέ (οι τόκοι προτείνεται να καλυφθούν από ευρωπαϊκούς φόρους ή από το νομισματικό εισόδημα των κεντρικών τραπεζών).

Αμφότερες οι προτάσεις, πάντως, τοποθετούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο επίκεντρο του σχεδιασμού του νέου ταμείου και της άντλησης των πόρων για τη χρηματοδότησή του. Μοιάζουν έτσι –όπως και της Γαλλίας– να κινούνται στην κατεύθυνση προς την οποία έχει μετακινηθεί (από το άλλο άκρο) το Βερολίνο. Υπενθυμίζεται πωςι η Αγκελα Μέρκελ, μιλώντας τη Δευτέρα σε συνέντευξη Τύπου, δήλωσε ότι η Γερμανία θα επιδείξει αλληλεγγύη πέρα από το πακέτο που συμφωνήθηκε στο Eurogroup της 9ης Απριλίου. Επικαλέστηκε μάλιστα το άρθρο 122.2 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ε.Ε. ως πιθανή βάση για το νέο κοινό ταμείο. Πρόκειται για το ίδιο άρθρο στο οποίο βασίστηκε το πρόγραμμα SURE, ένα από τα τρία βασικά μέρη της συμφωνίας του Eurogroup, το οποίο προβλέπει την παροχή δανείων έως 100 δισ. ευρώ στα κράτη-μέλη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την καταπολέμηση της ανεργίας και άλλα κοινωνικά προγράμματα. Οι πόροι θα προκύψουν από δανεισμό της Επιτροπής στις αγορές, με την εγγύηση των κρατών-μελών της Ενωσης.

Οι αποφάσεις για τα πολλά και κρίσιμα εκκρεμή ζητήματα, ωστόσο, θα αργήσουν να ληφθούν. Το ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης πρέπει να συσταθεί «το συντομότερο δυνατόν», ανέφερε στην επιστολή του προς τους 27 ηγέτες ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο οποίος θα συντονίσει τη σημερινή τηλεδιάσκεψη. «Προτείνω να αναθέσουμε στην Επιτροπή να αναλύσει τις ακριβείς ανάγκες και να ετοιμάσει μία πρόταση που είναι ανάλογη της πρόκλησης που αντιμετωπίζουμε», πρόσθεσε ο κ. Μισέλ στην επιστολή.

Ο οδικός χάρτης που δημοσίευσε η προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αναφέρει ότι «πρέπει να διασφαλίσουμε ίσους όρους ανταγωνισμού για όλους» και ότι «μια λειτουργική ενιαία αγορά είναι ευεργετική για όλους τους πολίτες της Ε.Ε.». Σημειώνει, επιπλέον, ότι η Ε.Ε. χρειάζεται ένα επενδυτικό πρόγραμμα «τύπου σχεδίου Μάρσαλ» για την ανασυγκρότηση και τον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Ωστόσο, το έγγραφο δεν περιλαμβάνει αναφορές στο μέγεθος του ταμείου που θα χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις αυτές, ούτε στον τρόπο άντλησης ή στο αν θα δοθούν ως δάνεια ή ως επιχορηγήσεις στα κράτη-μέλη. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει τις χαμηλές προσδοκίες από τη σημερινή συνεδρίαση. Η επίσημη εισήγηση της Κομισιόν αναμένεται την ερχόμενη εβδομάδα. Η εισήγηση αυτή στη συνέχεια θα αποτελέσει αντικείμενο εντατικών διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών-μελών.

Τον Ιούνιο αναμένονται οι τελικές αποφάσεις για το ταμείο ανάκαμψης

Η εκδοχή του ταμείου ανάκαμψης που θα προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή –σε στενή συνεργασία με το Παρίσι και το Βερολίνο– θα απέχει σημαντικά από το όραμα της έκδοσης ευρωομολόγων υπέρ του οποίου τάχθηκαν εννέα χώρες της Ευρωζώνης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, πριν από ένα μήνα με επιστολή τους στον κ. Μισέλ.

Στον οδικό χάρτη που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, σημειώνεται ότι «το ποσό, οι συγκεκριμένοι στόχοι, το χρονοδιάγραμμα και η φύση αυτής της επενδυτικής προσπάθειας πρέπει να καθοριστούν ως μέρος του συνολικού πακέτου ανάκαμψης, που θα έχει στην καρδιά του τον προϋπολογισμό της Ε.Ε.».

Οσον αφορά τη χρηματοδότηση, ανώτερος κοινοτικός αξιωματούχος ανέφερε χθες, σχετικά με την ιδέα ομολόγων «εις διηνεκές», που περιλαμβάνεται στην ισπανική πρόταση, ότι δύσκολα θα υπάρξει συναίνεση γύρω από τη συγκεκριμένη διατύπωση – ενώ αντιθέτως η λέξη «μακροχρόνια» ίσως αποδειχθεί πιο δημοφιλής.

Ο ίδιος αξιωματούχος χαρακτήρισε την ισπανική πρόταση «εξαιρετικά ενδιαφέρουσα», εξηγώντας ότι η ανάκαμψη «δεν πρέπει να είναι ασύμμετρη, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν προβληματικό για την κοινή αγορά, τη ζώνη Σένγκεν και την οικονομία». Τόνισε πάντως ότι η σημερινή τηλεδιάσκεψη «θα είναι μόνον η αρχή». Η τελική συμφωνία δεν αναμένεται πριν από τον Ιούνιο και, ενδεχομένως, να χρειαστεί και συνάντηση διά ζώσης των ηγετών. 

Το μέγεθος θα είναι σίγουρα ένα από τα επίμαχα ζητήματα. Ο Μάρτιν Σάντμπου, αρθρογράφος των Financial Times και συγγραφέας του «Europe’s Orphan», ενός εξαιρετικού βιβλίου για την ιστορία του ευρώ, έγραψε ότι η ισπανική πρόταση «παίρνει στα σοβαρά την κλίμακα της πρόκλησης». Το ποσό του 1,5 τρισ. ευρώ, σημείωσε, «περίπου 10% του ετήσιου εισοδήματος της Ε.Ε.», είναι «στο ύψος του πιθανού πλήγματος που θα υποστεί το ΑΕΠ του μπλοκ και της πιθανής επιδείνωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων».

Οι «φειδωλοί» του Βορρά (Ολλανδία, Σουηδία, Δανία, Αυστρία) και η Γερμανία είναι αμφίβολο ότι θα στηρίξουν κάτι τόσο φιλόδοξο. Η υπαγωγή του νέου ταμείου στο νέο ΠΔΠ μπορεί, από αυτήν την άποψη, να αποδειχθεί εξαιρετικά προβληματική. Υποστηρικτές της ιδέας εξηγούν στην «Κ» ότι το νέο ταμείο θα συσταθεί και θα λειτουργήσει πολύ πιο γρήγορα εάν ενταχθεί σε ένα υφιστάμενο εργαλείο όπως το ΠΔΠ.

Πολλοί όμως θεωρούν ότι η διολίσθηση της διαπραγμάτευσης για το νέο ταμείο στην ευρύτερη αντιπαράθεση για τον νέο προϋπολογισμό της Ε.Ε. είναι καταστροφική συνταγή – ειδικά δεδομένου ότι οι πιο προωθημένες προτάσεις προβλέπουν τον προϋπολογισμό του ταμείου να υπερβαίνει αυτόν του υπόλοιπου ΠΔΠ.

Υπενθυμίζεται πως οι «φειδωλοί τέσσερις» τορπίλισαν την έκτακτη σύνοδο κορυφής του Φεβρουαρίου για το νέο ΠΔΠ, καθώς επέμεναν να μειωθεί στο 1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της Ε.Ε. – ένα ποσό λίγο οριακά κάτω από 1 τρισ. ευρώ, κατανεμημένο σε βάθος επταετίας. Ως μέτρο σύγκρισης, η ισπανική πρόταση προτείνει να δαπανηθούν έως 1,5 τρισ. ευρώ εντός δύο-τριών ετών.

Ακόμη, πρέπει να αποφασιστεί εάν το ταμείο θα χορηγεί στα κράτη-μέλη δάνεια (όπως το SURE) ή επιχορηγήσεις. Η ισπανική πρόταση τάσσεται υπέρ της δεύτερης επιλογής (κάτι στο οποίο τη στηρίζει και η Αθήνα), η οποία επιτρέπει τη χρηματοδότηση των υπερχρεωμένων χωρών χωρίς να αυξηθεί περαιτέρω ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ τους.

Οι Γερμανοί και λοιποί φειδωλοί δεν θα το δεχθούν εύκολα αυτό – και ιδίως στην κλίμακα που προτείνει η Ισπανία. Σε περίπτωση που δοθούν δάνεια, θα υπάρξει περαιτέρω διαπραγμάτευση για το εάν θα υπάρξει κάποια μορφή αμοιβαιοποίησης της εξυπηρέτησης του νέου χρέους.

Η ελληνική πλευρά, τέλος, αναμένεται να επιμείνει η ευελιξία που δόθηκε από την Κομισιόν στη διαχείριση των εναπομεινάντων διαρθρωτικών πόρων του ΠΔΠ 2014-2020 να επεκταθεί και τη νέα περίοδο.

kathimerini.gr